The Oxford Book of Medieval Latin Verse

Oxford University Press, Ely House, London W. I GLASGOW CAPE TOWN

NEW YORK

TORONTO

SALISBURY I8ADAN

MELBOURNE

NAIkOBI

WELLINGTON

LUSAKA

ADDIS ABABA.

80MBAY CALCU'ITA MADRAS KAltACm LAHORE DACCA KUALA LUMPUB. HONG KONG

The Oxford Book of

Medieval Latin 'krse Newly selected and edited by

F. J. E. Raby, C.B. Fellow of the British Academy Hon. Fellow of Jesus College, Cambridge

Oxtord At the Clarendon Press

© Oxford University Press I959

FREDERICO BRITTAIN AMI C I T I A E E RG O

FIRST PUBLISHED

1959

SET IN GREAT BRITAIN AT THE UNIVERSITY PRESS, OXFORD AND REPRINTED LITHOGRAPHICALLY FROM CORRECTED SHEETS OF THE FIRST EDITION

1961, 1966

PREFA CE

T

H E texts given in this volume are presented, for the

most part, in the familiar spelling of classical Latin,

but in some of them

I have thought it desirable to preserve

the spelling of the manuscripts.

I

am indebted to Dr. Frederick Brittain, Fellow of

Jesus College, Cambridge, for help and encouragement in the preparation of this volume. Fr. Paul Grosjean S.]., has most kindly taken great trouble in answering my questions about the difficult problems connected with the Latinity

of Hi!perica Famina, and

I owe to him many valuable sug­

gestions as to the meaning of the extract given on pp. 58 sq.

I

am grateful also to Dr.

b.

R. Shackleton Bailey and

to Professor C. O. Brink for their helpful advice. F.J. E. R. NOTES TO CORRECT ED REPRINT Nos. 108 and I09, pp. 151-3, are to be found, with the rest of Notker's Sequences, in W. von den Steinen, Notker der Dichter und seine geistige Welt, z vols., Bern, 1948. No. 13Z,p. 18 4. For ft. 1050 read d.

c.

see

10IO.

No. z07,p. 309. For another and perhaps earlier text, Hunt, in Medium Ae'VUm, xxviii (1959), p. I9Z.

R. W.

Nos. Z77, p. 417 and z8z,p. 4z6 should probably be assigned to Philip the Chancellor. No. z79,p. 4Z0 is probably by Peter of Blois (d. IZIZ and not !Zoo as on p. 364) .

c.

see see

Fora text of No. Z8I,P. 425,with a third strophe, A.Wilmart, in Mediaeval and Renaissance Studies , iv (1958), p. 76. For another and longer text of No. z83,p. 428, cit., p p. 193 sq.

Hunt,op.

I N T R O DU C T I O N

TUDENTS or amateurs of classical Latin verse, whose

S interest or curiosity has led them as far as Claudian

and Ausonius, may often have wondered what kind of poetry was written in the following centuries which were the prelude to what they had been taught to regard as the 'dark ages'. And others whose acquaintance with Christian Latin poetry was confined, for the most part, to the hymns of the Roman Breviary may have wished to know more of a poetry which possesses a mysterious fascination and charm. As early as 1741 Polycarp Leyser published his Historia poetarum et poematum medii aeei, and his work contained some previously unpublished texts. In the nine­ teenth century two movements contributed to that pro­ vision of texts which was an essential preliminary to the systematic study of medieval Latin poetry.One was initiated by Daniel in his Thesaurus Hymn%gicus, followed by the more critical collection of Mone in his Lateinische Hymnen det'Mittela/ters, and culminating in the fifty-five volumes of Ana/eCla Hymnica, edited by Dreves and Blume. The other movement was part of the great historical movement, common to most western European countries, the basis of which was the study of original sources in new and critical editions. So, in collections such as the Monumenta Ger­ maniae Historica, and the Corpus Scriptorum Ecclesiasti­ corum Latinorum, supplemented by our own Rolls Series and the useful, if uncritical, reprints of Migne's Patr%gia Latina, poetical texts were included which became avail­ able for the student of literature as well as for the historian. ix

INTRODUCTION

It was soon realized that this vast body of Latin verse, secular as well as religious, which was the product of a thousand years of assiduous composition, was important, not merely on historical and cultural grounds, but in rela­ tion to the vernacular literatures of medieval Europe. This is the reason why medievalists and, in particular, Romance scholars, have, for a considerable number of years, paid much attention to medieval Latin poetry and especially to that part of it which can be conveniently described as lyrical. The present volume is intended to provide a repre­ sentative selection of medieval Latin verse up to about the year 1350. It is on a larger scale than the original Oxford Book ofMediefJal Latin Perse, edited by the late Sir Stephen Gase1ee, who would willingly have given his blessing to a more extensive collection. A comparison of the present selection with his will show how much it owes to its pre­ decessor.

2

Medieval Latin poetry may be said to begin in the middle of the third century with Commodian, an African, whose strange verses were intended for the instruction of an unlearned audience and had no future before them (1-2). Augustine's Psalm against the Donatists (23) had a similar intention. Early Christian Latin poetry is_for the most part the work of writers who were trained in the schools of grammar and rhetoric, schools whose tradition was continued with changes and modifications throughout the Middle Ages. For the poets of classical Latin antiquity as for their medieval successors poetry was a branch of rhetoric; its rules were definite and must be mastered by x

INTRODUCTION

long practice and the imitation of approved models. T�ere was a whole series of poets, such as Iuvencus, Seduhus, Dracontius, Avitus, and Arator, stretching from the fourth to the sixth century, who represent an 'epic' tradition in their setting-out of scriptural subjects in classical measures for the benefit of readers or hearers who could more easily appreciate this kind of poetry than anyt��ng of a popular or semi-popular nature. To the same tradItIOn of the schools belongs the poetry of Prudentius and of Paulinus of N�la, . two accomplished versifiers, as much at home m lYrIcal as in other measures. By the side of this learned poetry the Christian hymn was making its appearance in the Latin West. It was introduced from the East and was destined to have a long and significant influence on versification. Hilary of Poitiers wrote metrical hymns for the instruction of Gallic con­ gregations (5), but Ambrose, whose verses were to form the core of Western hymnaries, was the real father of Western hymnody (9-12). He had the genius to see in the simple iambic dimeter the measure for his pu�pose, a measure which was soon to be adapted for rhythmIcal and rhymed compositions-the so-called Ambrosian hymns. So, along with the hymns of Prudentius and his Periste­ phanon (Odes on the martyrs), a large body of hymns could be gathered, for use especially in the now developed monastic Offices (15-22). Prose hymns, like the Gloria �n excelsis and the Te Deum (14), were also used, the one ID the Eucharist and the other at Lauds. Two of the fine hymns of Fortunatus, the Pange, lingua, gloriosi proelium certaminis and the Pexilla regis (54-55) were composed for a special occasion, but found their way into use at Passiontide. xi

INTRODUCTION 3

The origins of rhymed and rhythmical verse have been much disputed. Rhyme had long been a familiar ornament of rhetorical prose and from this it may well have passed into verse, though both rhyme and rhythm may also have 0:wed something'to eastern (Christian) influences. The prin­ CIples of regular rhythm and of fixity in the number of syll�bles were only gradually established and the full per­ fection of regular rhyme was a slow process. In his treatise De orle melrico Bede deals with rhythmical verse as an established form, and in the seventh century the Irish poets showed in their Latin hymns a fondness for rhyme and even for rhymes of two syllables. It is certain that the composition of rhythmical as well as of quantitative verse was taught in the monastic and cathedral schools in western Europe. As it was from the Latin rhymed and rhythmical verse that rhyme and rhythm passed into the vernacular literatures, the importance of this remarkable invention can hardly be exaggerated. Such was the attraction of rhyme that from the ninth century onwards it began to be attached to hexameters and later to pentameters of classical form. At first leonine rhymes of one syllable were employed mor� or less sporadically, but by the late eleventh century leonme rhymes as well as tailed rhymes of two syllables were used. 4

The next phase in the history of medieval Latin verse is associated with the Carolingian Renaissance of the eighth �nd ninth c�nturies, which prepared the way for the literary and mtellectual achievements of the full Middle Ages. This revival of learning owed much to the initiative xii

INTRODUCTION

of Charles the Great himself, who brought to his Court not only Alcuin, with the tradition of the English schools, but scholars and poets from Italy, where there had been no break in classical studies from the last days of the ancient world. The most accomplished poet of all, Theodulph, Bishop of Orleans, brought the contribution of Spanish learning (81). Most of this poetry is in classical measures, showing especially the influence of Ovid and Virgil. But Irish and perhaps English influences had created some interest in rhyme, and North Italy produced a large amount of rhythmical poetry, both religious and secular, which was read, collected, and imitated in the Frankish monasteries. These monasteries, after the eclipse of the Palace School at Aachen, had become the chief centres of learning and literature. Some of the Frankish 'rhythms' celebrate con­ temporary events, a victory in war or the death of a ruler. The rhythmical trochaic tetrameter was a favourite measure. The Italian (Lombardic) contribution to this rhythmical verse is important. Epic, historical, and didactic poetry was also practised, mostly in classical measures, though at times with leonine rhyme. It was the great age of the Frankish monasteries, such as St. Gall, Fulda, Reichenau, and Echternach. These were centres of civilized life, where the arts could be prac­ tised and where the orderly celebration of the monastic Offices and the Mass demanded a high degree of musical knowledge. So in these centuries the use of the sequence spread, a composition sung at Mass after the Alleluia, be­ tween the Epistle and the Gospel. It began as prose, with a rhythm which, if it existed at all, was dictated by the music, and after a transitional stage in which rhythm and rhyme appear in rudimentary fashion, it became what has xiii

INTRODUCTION

INTRODUCTION

been described as the 'regular' sequence, a symmetrical structure with consistent and elaborate rhyme and rhythm. The question of the origin of the sequence has given rise to much discussion and is still obscure. It may well be, as Dr. Wellesz has argued, that its ultimate source is to be found in the metrical homilies used in the Syrian Church, for Syrian influences were strong in Gaul, and the musical structure of the Alleluia, to which the sequences were closely attached, belongs to a type that was 'introduced from the East, from the Churches of Syria and Palestine'. Some of the earliest sequences do, indeed, look like brief homilies on the Gospel for the day (85). But we need here only emphasize the share of Notker Balbulus of St. Gall in the composition of sequences, the use of which spread widely among the Churches of the West (108-9).

T�e eleventh and twelfth centuries saw a respite from . mvaSlOns and a more complex and settled urban life. Cir­ cumstances favoured an intellectual revival which, espe­ cially in France, centred in the Cathedral schools, but was evident as well in Germany, Italy, and, later, in Eng­ land. Poets like Hildebett (157-9), Marbod (150-3), and Baudri (154-5) took their art seriously and wrote 'occa­ sional' verses as well as poems on stock themes. The two­ syllabled rhyme was used with assurance by Hildebert (159) and it had a splendid future before it. The seculariza­ tion of studies is seen in poems on the war of Troy (137, 144, 166, 167), in satires like the 8peculum 8tulforum of Nigel Longchamp (243), Joseph of Exeter's epic De bello Troiallo (246), Walter of Chiitillon's Alexalldreis (191),

the anonymous Ruodlieb (131), as wen as in epigrams and short occasional pieces. But most important of all in these centuries are the development and the fruition of the Latin lyric. At the beginning we have the famous 'Cambridge Songs', col­ lected, perhaps for a German ecclesiastic, about the middle of the eleventh century, when secular pieces of a 'Sequence type' (119-20) appear with other pieces which foreshadow the fully developed lyrics of the next century (122-4). With these latter we may place No. 100 of our collection. The first thing to remember about the, 'lyrical' poems in the various collections is that they were meant to be sung and that the music was, on the whole, more impor­ tant than the words. The demand for these songs, whether religious or secular in content, was created by the new musical developments of the later twelfth and early thir­ teenth centuries, associated very largely with the school of Notre Dame in Paris, and composed for cultivated audiences in cathedral schools or the households of impor­ tant ecclesiastics. By the side of extra-liturgical religious compositions (motets or cOllducti and the like) are found moralistic and satirical pieces and songs of love, of wine, and of spring. There are songs for the Feast of Fools and 'breaking-up' songs as well. The composers of these pieces were not wandering clerks; the songs required elaborate musical accompaniments and highly trained singers such as could be found only in cathedrals and per­ haps in monasteries. The so-called 'Goliardic' poetry, written in what has been called the Goliardic measure (verses of thirteen syll­ ables in mono-rhymed strophes of four verses) is mainly sat­ irical in character, and the name Goliard, derived perhaps

xiv

xv

5

INTRODUCTION

from Goliath of Gath, is attached vaguely to versifiers who attacked the Papal curia and ecclesiastical or monastic authorities. But there was no 'order' of Goliards, and some of these satirists, such as Hugh Primas (175-7), the Arch­ poet (183-7), and WaIter of Chatillon (191-200), were famous poets. Perhaps the most accomplished versifier of all, whose poems range from the religious to the moralistic and satirical, was Philip the Chancellor (250-8). The end of the twelfth and the first part of the thirteenth century saw the full development of the Latin lyric, after which the vernacular literatures of western Europe came into their own, though Latin songs, often of indiH"erent merit, continued to be written and sung. One interesting poetical gf1lre of the twelfth century is the Comoedia or versified tale, but it is not possible to include extracts from these lengthy compositions in the present volume. 6

The religious verse of the twelfth century centres round the names of Abelard and Adam of St. Victor. The former showed his originality and genius in the hymnary which he composed for Helolse's nuns at the Paraclete and in his Pla1letus or Laments, on subjects taken from the Old Testament (169-73), while the other, with a wonderful facility, brought the 'regular' sequence to an unrivalled perfection (162-4). The religious poetry of the thirteenth century is domin­ ated by the movement of personal devotion, centring round the double Passion of Christ and His Mother, which Bernard of Clairvaux had stimulated and which he handed on to the Franciscans, for whom it was the very heart of their devotional life. The Dulcis Iesu memoria (233) is not xvi

I�TRODUCTION

his spirit and that of the work of Bernard, but it breathes prolific of the the new Cistercian mysticism. The most ement was mov this to ng belo s religious poets whose verse , place John must we him ide Be . -72) � John of Howden (266 Canterbury (273-4), Pecham, the Franciscan ArchbIshop of or of Sta�at "!ater auth and, standing alone, the unknown of devotIOn IS the ture litera this (285)' A fitting climax to , h was afterwards used as a whIc , tatio medi Dies irae, a pia sequence (259)· , for th� fea�t mas The compositions of St, Thomas Aqu WIt� hIS along l\S), hym and ence sequ of Corpus Christi (a e a sever majesty beautiful meditation Adoro devote, have and dignity (262-5)· 7

The classical scholar, whose standards are set by the accomplished art of Catullus, Horace, or Virgil, may ask what importance this medie�al �atin P?et?' �ossesses, apart from its interest to the hIstorIan of CIvI, �I�atIOn or to , �or s It IS, from the the linguist. In so far as it uses claSSIcal � beginning, a poetry of the �chools. ThIS IS true of all the later Latin classical poetry, for unless the poets had learned the rules and had been taught by means of exercises, they could never have become poets at all. This holds good for poets like Prudentius and Dracontius as well as for Boet�ius, , But they had the advantage of using the literary Latln I� almost the same way as their classical predecessors: that IS to say, as a living tongue. They had also a sense of style, which was not possessed in the same way by, say, the writers of ambitious poems in the twelfth, century. But this does not mean that the Middle Ages had no aes­ thetic theory. They had, to begin with, the principles xvii

INTRODUCTION

summarized by Isidore of Seville in his Etymologiae and derived in part from Cicero. Fitness and decency were the mottoes: as Raban Maur put it: diserte et decenter, apte et eleganter elofui.1 Poetry is written to charm and please, by means of both verbal ornament and the beauty of the metre, but the content is more important than these. 8

The late twelfth century saw the composition of Artes poeticae which greatly influenced vernacular writers. The emphasis is not only on verbal adornment, the choice of rare or rich words, the use of epithets, elaborate descrip­ tions, figures, and tropes, but also on structure, the unity in diversity, the coherence of the whole. These theories were intended in the main to apply to poetry based on classical models even if the application of rhyme to quantitative verse was assumed or encouraged. The authors of these manuals, men such as Matthew of Vendome, Geoffrey of Vinsauf, Gervaise of Melkley, and John of Garland belonged to the Anglo-French 'civilization', while Evrard the German, the author of the Laborintus, a similar textbook, had been a master in Paris. A section of Evrard's treatise (it is written in elegiacs) is concerned with leonine rhymes, tailed rhymes, &c. He d'eals also with rhythmical verses and gives a number of examples. Rhythmical verse had, from the beginning, a much greater freedom of development. Simple measures like the iambic dimeter and the trochaic tetrameter lent themselves easily to a purely rhythmical structure. Biblical phrases I See on this subject E. de Bruyne, L' Esthitiqlle dll moyen age, Louvain, 1947, pp. 243 sqq .

XViii

INTRODU CTION

could be used without paraphrase or rhetorical clothing, and the order of the words was nearer to that of everyday speech. It is possible to speak of a qualitative difference between the poetry of the rhetorical tradition and this religious poetry with its emotional and, at times, mystical overtones. The elaborate adornment of rhyme added im­ mensely to its aesthetic possibilities, and it can easily be seen how the new verse forms could, with the aid of music, be adapted and varied to meet the needs of lyrical poetry, both religious and secular. Finally, it should be emphasized that this Latin poetry, both quantitative and rhythmical, was always looked upon as existing in its own right and not as a collection of exer­ cises in a dead language. The vernacular poets would have been the first to acknowledge this. Did not Chaucer call Geoffrey of Vinsauf his master ? We can be sure too that Gower, Chaucer's contemporary, was as proud of his Latin as of his English poems. By the fourteenth century the breath of what it is still convenient to call the Renaissance was already blowing in Italy. It is perhaps apparent in Dante's Eclogues and cer­ tainly in Petrarch's Latin verses as well as in Boccaccio's. The day of rhythmical and rhymed Latin verse was over, though even in the fifteenth century there were a few versifiers of distinction and much religious verse of poor quality, in rhymed Offices, rhymed 'Psalters', and similar compositions. The way was now open for a Latin Renais­ sance, which was to last as late as the seventeenth century and was to see an immense output, bewildering in its variety, of Latin verse based upon classical models.

xix

COMMODIAN ft. I

c.

250

Acrostich on the Last Judgement De die iudicii propter incredulos addo: Emissus iterum Dei donabitur ignis, Dat genitum terra virum tunc in ultima fine, In terra gentes et tunc increduli cuncti Evitant tamen sanctorum castra suorum. In una fiamma convertit tota natura, Uritur ab imis terra montesque liquescunt, De mare nil remanet, vincitur ab igne potente, Interit hoc caelum et astra et ista terra mutatur. Componitur alia novitas caeli terraeque perennis. Inde qui merunt mittuntur in morte secunda, Interioribus autem habitaculis iusti locantur.

2

5

10

The Resurrection IC avis Phoenix meditatur a morte renasci,

S dat nobis exemplum, post funera surgere posse;

hoc Deus omnipotens vel maxime credere suadet, quod veniet tempus defunctorum vivere rursum, sint licet nunc pulvis, iaceant licet ossa nudata. integratur homo, fuerat qui mortuus olim, et gratia maior huic aderit istius aevi. non dolor aut lacrimae tunc erunt in corpore nostro, non caro recipiet ferrum, non pustula surget, hoc Deus instituet, ut sit illi gloria maior.

5

10

C. VETTIUS AQUlLINUS IUVENCUS ft. 330

PROBA ft.

3

c.

330

From her Virgilian cento. The Creation

IDE RA iam noctis venturo cedere soli

S incipiunt, tumuli matres turn visere saeptum

P

RINCIPIO caelum ac terras camposque liquentes lucentemque globum lunae solisque labores ipse pater statuit, vos, 0 clarissima mundi lumina, labentem caelo quae ducitis annum. nam neque erant astrorum ignes nec lucidus aether, sed nox atra polum bigis subvecta tenebat, et ,chaos in praeceps tantum tendebat ad umbras quantus ad aetherium caeli suspectus Olympum. turn pater omnipotens, rerum cui summa potestas, aera dimovit tenebrosum et dispulit umbras et medium luci atque umbris iam dividit orbem. sidera cuncta notat tacito labentia caelo, intentos volvens oculos, qua parte calores austrinos tulerit, quae terga obverterit axi. postquam cuncta videt caelo constare sereno omnipotens, steIlis numeros et nomina fecit temporibusque parem diversis quattuor annum aestusque pluviasque et agentes frigora ventos. atque ut haec certis possimus discere signis, vere tument terrae et genitalia semina poscunt ac medio tostas aestu terit area fruges et varios ponit fetus autumnus et atra venit hiemps: teritur Sicyonia baca trapetis: atque in se sua per vestigia volvitur annus.

2

4

The Resurrection

5

10

15

20

concurrunt, motus sed terram protinus omnem concutit et caelo lapsus descendit aperto nuntius et saxum tumuli de limine volvit. iIIius et facies splendet ceu fulguris ignis, et nivis ad speciem lucent velamina vestis. militibus terror sensum discluserat omnem et iacuere simul ceu fusa cadavera leto. iIIe sed ad matres tali cum voce profatur: 'vestra pavor nulIus quatiens nunc corda fatiget: nam manifesta fides sanctum vos quaerere corpus, quod crucis in ligno scelerata insania fixit. surrexit Christus aeternaque lumina vitae corpore cum sancto devicta morte recepit. visere iam vobis licitum est, quod sede sepulchri nulla istic iaceant fuerant quae condita membra. dicite praeterea celeri properoque recursu discipulis, Christum remeasse in luminis oras, inque Galilaeam laetum praecedere terram.' his dictis visisque animos perfuderat ardens laetitia attonitis stupor ancipitique pavore. denique praecipiti celebrantes gaudia cursu talia discipulis referunt tumulumque relinquunt. ecce iteris medio clarus se ostenditlesus et fidas matres blandus salvere iubebat. occurrunt iIIae et genibus plantisque prehensis victorem leti pavidae veneranturlegum. 3

5

10

15

20

25

C. VETTIUS AQUILINUS IUVENCUS

talibus ille dehinc praeceptis pectora firmat: 'mentibus absistat fidei pavor omnis et ista fratribus en nostris propere mandata referte. nostri conspectus si cura est, ite volentes inque Galilaeam propere transcurrite terram.'

HILARY OF POITIERS

Cernit tamen, quod Iohannes in desertis praedicet aquis mersans in Iordanis cunctis paenitentiam, quam sequatur confessorum criminum remissio.

30

Inter turbas, quae frequenter mergebantur, accipit vocem e caelo praedicantem: 'meus est hic filius, hunc audite, hic dilectus, in quo mihi complacet.'

HILARY OF POITIERS

Cernit hominem, cernit corpus quod Adae perlexerat, 2 5 nihil ultra vox honoris aff'erebat desuper, scit terrenam subiacere mortis legi originem.

Hymn

5 )\ DAE

carnis gloriosa et caduci corporis

Ad temptandum multas artes priscae fraudis commovet, quaerit audax, tempus quid sit

n in caelesti rursum Adam concinamus proelia,

•

per quae primum Satanas est Adam victus in novo. Hostis fallax saeculorum et dirae mortis artifex iam consiliis toto in orbe viperinis consitis nil ad salutem praestare spem humanam existimat.

Terret coetus angelorum laetus ista praedicans, terret Christum terris natum nuntians pastoribus, magnum populis hinc futurum desperatis gaudium.

.

•

C·370

The Life of Christ

6

YMNUM dicat turba fratrum, hymnum cantus

H personet,

10

15

Errat partes in diversas tantis rebus anxius, quaerit audax et, quis hie sit tali dignus nuntio, nihil ultra, quam commune est, terris ortum contuens. 4

•

ANONYMOUS

5

Gaudet aris, gaudet templis, gaudet sanie victimae, gaudet falsis, gaudet stupris, gaudet belli sanguine, gaudet caeli conditorem ignorari gentibus. Inter tanta dum exsultat nostrae cladis funera, Deo audit in excelsis nuntiari gloriam et in terra pacem hominum voluntatis optimae.

20

Christo regi concinnantes laudes demus debitas. tu Dei de corde verbum, tu via, tu veritas, Iesse virga tu vocaris, te leonem legimus. dextra patris, mons et agnus, angularis tu lapis, sponsus idem, El, columba, fiamma, pastor, ianua; in prophetis inveniris, nostro natus saeculo. ante saecla tu fuisti factor primi saeculi, factor caeli, terrae factor, congregator tu maris, omniumque tu creator quae pater nasci iubet, virginis receptus membris Gabrielis nuntio. crescit alvus prole sancta; nos monemur credere rem novam nec ante visam, virginem puerperam. 5

5

10

ANONYMOUS

ANONYMOUS

tunc magi stellam secuti primi adorant parvulum oif"erentes tus et aurum, digna regi munera. mox Herodi nuntiatum invidens potentiae; turn iubet parvos necari, turbam facit martyrum: fertur infans occulendus, Nili flumen quo fluit, qui refertur post Herodem nutriendus Nazareth. multa parvus, muIta adultus signa fecit caelitus, quae latent et quae leguntur, coram multis testibus. praedicans caeleste regnum dicta factis adprobat: debiles facit vigere, caecos luce illuminat, verbis purgat leprae morbum, mortuos resuscitat; vinum quod deerat hydriis mutuari aquam iubet, nuptiis mere retentis propinando populo; pane quino, pisce bino quinque pascit milia, et refert fragmenta cenae ter quaternis corbibus, turba ex omni discumbente iugem laudem pertulit. duodecim viros probavit, per quos vita discitur, ex quis unus invenitur Christi Iudas traditor: instruuntur missi ab Anna proditoris osculo: innocens captus tenetur nee repugnans ducitur, sistitur, falsis grassatur oif"erendus Pontio; discutit obiecta praeses, nullum crimen invenit; sed cum turbae Iudaeorum pro salute Caesaris dicerent Christum necandum, turbis sanctus traditur: impiis verbis grassatur; sputa, flagra sustinet, scandere crucem iubetur, innocens pro noxiis; morte carnis quam gerebat mortem vicit omnium. turn Deum c1amore magno patrem pendens invocat: mors secuta membra Christi laxat, stricta vincula; vela templum scissa pandunt, nox obscurat saeculum, excitantur de sepulcris dudum c1ausa corpora. adfuit Ioseph beatus; corpus myrrha perlitum,

6

15

20

30

3S

linteo rudi ligatum cum dolore condidit. miIites servare corpus Annas princeps praecipit, ut videret si probaret Christus quod spoponderat; angelum Dei trementes veste amictum candida, qui candore c1aritatis vellus vicit sericum, demovet saxum sepulcro surgens Christus integer: haec videt Iudaea, mendax haec negat cum viderit. feminae primum monentur salvatorem vivere, quas salutat ipse maestas, complet tristes gaudio, seque a mortuis paterna suscitatum dextera tertia die redisse nuntiat apostolis. mox videtur a beatis quos probavit fratribus; quod redisset ambigentes intrat cIausis ianuis. dat docens praecepta legis, dat divinum spiritum, spiritum Dei, perfectae trinitatis vinculum. praecipit totum per orbem baptizare credulos, nomen patris invocantes, confitentes filium, (mysticam fidem revelat) unctos sancto spiritu, fonte tinctos, innovatos, filios factos Dei. ante lucem turba fratrum concinnemus gloriam, qua docemur nos futuros sempiterno saeculo; nos cantantes et precantes quae futura credimus, immensamque maiestatem concinnemus uniter, ante lucem nuntiemus Christum regem saeculo: galli cantus, galIi plausus proximum sentit diem. ante lucem decantantes Christum regem Dominum, qui in illum recte credunt regnaturi cum eo. gloria patri ingenito, gloria unigenito, simul cum sancto spiritu in sempiterna saecula.

45

7

so

ss

60

ST. AMBROSE

POPE DAMASVS d. 384

7

The Epitaph he composedfor himself

Hoc excitatus lucifer solvit polum caligine, hoc omnis erronum chorus vias nocendi deserit.

10

VI gradiens pelagi fiuctus compressit amaros,

vivere qui praestat morientia se�ina terrae, Q solvere qui potuit letalia vincula mortis, post tenebras fratrem, post tertia lumina solis . ad superos iterum Marthae donare soron, post cineres Damasum faciet quia surgere credo.

8

5

Epitaph for St. Tiburtius, Martyr � . � T egregius martyr contempto prmclpe mundl EMPORE quo gladius secuit ia viscera

atris,

aetheris alta petit Christo comitante beatus: hic tibi sanctus honor semper laudesque manebunt. care Deo, ut foveas Damasum precor, alme Tiburti.

5

ST. AMBROSE

9

Hymn at Cockcrow

20

Gallo canente spes redit, aegris salus refunditur, mucro latronis conditur, lapsis fides revertitur. Iesu, labentes respice et nos videndo corrige; si respicis, lapsus cadunt, fietuque culpa solvitur.

TERNE rerum conditor,

et temporum das temp�ra, ut alleves fastidium.

8

Surgamus ergo strenue, gallus iacentes excitat, et somnolentos increpat, gallus negantes arguit.

IS

d·397

R noctem diemque qui regis Praeco diei iam sonat, noctis profundae pervigil, nocturna lux viantibus, a nocte noctem segregans.

Hoc nauta vires colligit pontique mitescunt freta, hoc ipse petra ecclesiae canente culpam diluit.

5

Tu lux refulge sensibus mentisque somnum discute, te nostra vox primum sonet, et ora solvamus tibi. 9

25

30

ST. AMBROSE IO

ST. AMBROSE

Laetus dies hic transeat, pudor sit ut diluculum, fides velut meridies, crepusculum mens nesciat.

Hymn at Dawn PLENDOR paternae gloriae,

S de luce lucem proferens,

lux lucis et fons luminis, dies dierum illuminans, Verusque sol, illabere micans nitore perpeti iubarque sancti spiritus infunde nostris sensibus.

Aurora cursus provehit, aurora totus prodeat, in patre totus filius et totus in verbo pater.

5

II

Votis vocemus et patrem, patrem perennis gloriae, patrem potentis gratiae, culpam releget lubricam. Informet actus strenuos, dentem retundat invidi, casus secundet asperos, donet gerendi gratiam. Mentem gubernet et regat casto, fideli corpore, fides calore ferveat, fraudis venena nesciat. Christusque noster sit cibus, potusque noster sit fides, laeti bibamus sobriam ebrietatem spiritus. 10

10

:t5

30

Hymn at the lighting of the Lamps

D polique rector, vestiens EUS, creator omnium

diem decoro lumine, noctem soporis gratia,

15

:to

Artus solutos ut quies reddat laboris usui mentesque fessas allevet luxusque solvat anxios; Grates peracto iam die et noctis exortu preces, voti reos ut adiuves, hymnum canentes solvimus. Te cordis ima concinam, te vox sonora concrepet, te diligat castus amor, te mens adoret sobria. II

10

15

ST. AMBROSE

ST. AMBROSE

Ut, cum profunda clauserit diem caligo noctium, fides tenebras nesciat, et nox fide reluceat.

2.0

Dormire mentem ne sinas, dormire culpa noverit, castos fides refrigerans somni vaporem temperet. Exuta sensu lubrico te cordis aIta somnient, nec hostis invidi dolo pavor quietos suscitet. Christum rogemus et patrem, Christi patrisque spiritum, unum potens per omnia, fove precantes, trinitas.

I2

Alvus tumescit virginis, claustrum pudoris permanet, vexilla virtu turn micant, versatur in ternplo Deus. Procedat e thalamo suo pudoris aula regia, geminae gigas substantiae alacris ut currat viam. 30

IS

I

S

2.0

Egressus eius a patre, regressus eius ad patrem, excursus usque ad inferos, recursus ad sedem Dei. Aequalis aeterno patri, carnis tropaeo cingere, infirma nostri corporis virtute firmans perpeti.

NTENDE, qui regis Israel, super Cherubim qui sedes, appare Ephrem coram, excita potentiam tuam et veni.

12.

10

2.S

Hymn for Christmas Eve

Veni, redemptor gentium, ostende partum virginis; miretur omne saecu lum, talis decet partus Deum.

Non ex virili semine sed mystico spiramine verbum Dei factum est caro, fructusque ventris floruit.

Praesaepe iam fulget tuum, lumenque nox spirat suum, quod nulla nox interpolet fideque iugi luceat. 13

25

30

ANONYMOUS

ANONYMOUS C·400

I3

The Last Judgement

Nec tardabit a sinistris loqui iustus arbiter 'In gehennae maledicti flammas hinc discedite;

}\PPAREBIT repentina dies magna Domini,

n fur obscura velut nocte improvisos occupans.

5

Retro ruent tunc iniusti ignes in perpetuos, vermis quorum non moritur, ignis nee restinguitur, 10

Satan atro cum ministns quo renetur carcere, fletus ubi mugitusque, strident omnes dentibus.

. Flamma ignis anteibit iusti vultum iudicis, caelos, terras et profundi fluctus maris devorans.

15

Laeti dicent 'quando, Christe, pauperem te vidimus? te, rex magne, vel egentem miserati fuimus?' 14

Urbis summae Ierusalem introibunt gloriam, vera lucis atque pacis in qua fulget visio, Xristum regem iam paterna daritate splendidum ubi celsa beatorum contemplantur agmina.

l ' te' dicet rex a dextris 'regnum caeli sumite, pater vobis quod paravit ante omne saeculum; Karitate qui fraterna me iuvistis pauperem, karitatis nunc mercedem reportate divites.'

35

Tunc fideles ad caelestem sustollentur patriam, choros inter angelorum regni petent gaudia.

Gloriosus in sublimi rex sedebit solio; angelorum tremebunda circumstabunt agmina. Ruius omnes ad electi colligentur dexteram, pravi pavent a sinistris, hoedi velut fetidi.

Peccatores dicent 'Christe, quando te vel pauperem, te, rex magne, vel infirmum contemnentes sprevimus?' 30 Quibus contra iudex altus 'Mendicanti quamdiu opem ferre neglexistis, me sprevistis improbi.'

De caelesti iudex arce, maiestate fulgidus, daris angelorum choris comitatus aderit. Erubescet orbis lunae, sol et obscurabitur, stellae cadent pallescentes, mundi tremet ambitus.

25

Obsecrantem me audire despexistis mendicum, nudo vestem non dedistis, neglexistis languidum.'

Brevis totus tum parebit prisci luxus saeculi, totum simul cum darebit praeterisse saeculum. Clangor tubae per quaternas terrae plagas concinens vivos una mortuosque Christo ciet obviam.

Magnus illis dicet judex 'Cum iuvistis pauperes, panem, domum, vestem dantes, me iuvistis humilem.'

20

Ydri fraudes ergo cave, infirmantes subleva, aurum temne, fuge luxus, si vis astra petere. Zona dara castitatis lumbos nunc praecingere, in occursum magni regis fer ardentes lampades. 15

45

NICETAS O F REMESIANA et laudamus nomen tuum in saeculum et in saeculum NICETAS

OF

saeculi.

RE M E SIANA f1.400

Te Deum laudamus

I4

dignare, Domine, die isto sine peccato nos custodire.

fiat misericordia tua, Domine, super nos quemadmodum speravimus in te.

E DEUM laudamus, te Dominum confitemur.

T

25

miserere nostri, Domine, miserere nostri.

te aeternum patrem omnis terra veneratur.

tibi omnes angeli, tibi caeli et universae Potestates,

AURELlUS PRUDENTIUS CLEMENS

tibi Cherubin et Seraphin incessabili voce proclamant Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth. 5 pleni sunt caeli et terra maiestate gloriae tuae. te gloriosus Apostolorum chorus, te Martyrum candidatus laudat exercitus, 10

patrem immensae maiestatis, venerandum tuum verum unigenitum filium,

tu ad liberandum suscepturus hominem non horruisti

15

tu devicto mortis aculeo aperuisti credentibus regna caelorum . t u ad dexteram Dei sedens in gloria patris iudex crederis esse venturus: te ergo quaesumus, tu is famulis subveni ; 2.0

salvum fac populum tuum, Domine, et benedic here­ ditati tuae, per singulos dies benedicimus te, 16

Aetas prima crepantibus flevit sub ferulis: mox docuit toga infectum vitiis falsa loqui, non sine crimine. Tum lasciva protervitas

10

et luxus petulans (heu pudet ac piget) foedavit iuvenem nequitiae sordibus ac luto. Exin iurgia turbidos

quos pretioso sanguine redemisti,

et rege eos et extolle illos usque in aeternum.

Instat terminus, et diem quid nos utile tanti spatio temporis egimus ?

tu rex gloriae, Christe, tu patris sempiternus es filius.

aeterna fac cum sanctis tuis in gloria munerari.

ni fallor, fuimus: septimus insuper

annum cardo rotat, dum fruimur sole volubili. vicinum senio iam Deus adplicat.

sanctum quoque paraclitum spiritum.

virginis uterum.

P

d. c. 405

ER quinquennia iam decem,

te Prophetarum laudabilis numerus, te per orbem terrarum sancta confitetur ecclesia,

Preface to the Cathemerinon

IS

armarunt animos et male pertinax vincendi studium subiacuit casibus asperis. Bis legum moderamine frenos nobilium reximus urbium, ius civile bonis reddidimus, terruimus reos. 17

15

AURELlUS PRUDENTlUS CLEMENS

AURELlUS PRUDENTlUS CLEMENS

Tandem militiae gradu 20 evectum pietas principis extulit adsumptum propius stare iubens ordine proximo. Haec dum vita volans agit, inrepsit subito canities seni oblitum veteris me Saliae consulis arguens, Sub quo prima dies mihi: quam multas hiernes volverit et rosas pratis post glaciem reddiderit, nix capitis probat. Numquid talia proderunt carnis post obitum vel bona vel mala, cum iam, quidquid id est, quod fueram, mors aboleverit? Dicendum mihi: quisquis es, mundum, quem coluit, mens tua perdidit: non sunt illa Dei, quae studuit, cuius habeberis. Atqui fine sub ultimo peccatrix anima stultitiam exuat: saltem voce Deum concelebret, si meritis nequit: Hymnis continuet dies, nec nox ulla vacet, quin Dominum canat: pugnet contra hereses, catholicam discutiat fidem, Conculcet sacra gentium: labem, Roma, tuis inferat idolis, carmen martyribus devoveat, laudet apostolos. 'Haec dum scribo vel eloquor, vinclis utinam corporis emicem liber, quo tulerit lingua sono mobilis ultimo. 4S 25

30

35

fO

0

18

I6

Hymn at Cock-crow

LES diei nuntius lucem propinquam praecinit: nos excitator mentium iam Christus ad vitam vocat. Auferte, clamat, lectulos, aegros, soporos, desides: castique recti ac sobrii vigilate, iam sum proximus. Post solis ortum fulgidi serum est cubile spernere, ni parte noctis addita tempus labori adieceris. Vox ista, qua strepunt ayes stantes sub ipso culmine paulo ante quam lux emicet, nostri ligura est iudicis. Tectos tenebris horridis stratisque opertos segnibus suadet quietem linquere iam iamque venturo die: Ut, cum coruscis flatibus aurora caelum sparserit, omnes labore exercitos confirmet ad spem luminis. A n

19

5

10

:to

AURELlUS PRUDENTI US CLEMENS

Hie somnus ad tempus datus est1C/rma mortis perpetis, peccata ceu nox horrida cogunt iacere ac stertere. Sed vox ab alto culmine Christi docentis praemonet, adesse iam lucem prope, ne mens sopori serviat: Ne somnus usque ad terminos vitae socordis opprimat pectus sepultum crimine et lucis oblitum suae. Ferunt vagantes daemonas laetos tenebris noctium galla canente exterritos sparsim timere et cedere. lnvisa nam vicinitas lucis, salutis, numinis rupto tenebrarum situ noctis fugat satellites. Hoc esse signum praescii norunt repromissae spei, qua nos soporis liberi speramus adventum Dei. Quae vis sit huius alitis, salvator ostendit Petro, ter antequam gallus canat sese negandum praedicans. 20

AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS 2.5

30

35

45

SO

Fit namque peccatum prius quam praeco lucis proximae inlustret humanum genus finemque peccandi ferat. Flevit negator denique ex ore prolapsum nefas, cum mens maneret innocens animusque servaret fidem. Nee tale quidquam postea linguae locutus lubrico est, cantuque galli cognito peccare iustus destitit. lnde est quod omnes credimus, illo quietis tempore, quo gallus exultans canit, Christum redisse ex inferis. Tunc mortis oppressus vigor, tunc lex subacta est tartari, tunc vis diei fortior noctem coegit cedere. lam iam quiescant inproba, iam culpa furva obdormiat, iam noxa letalis suum perpessa somnum marceat. Vigil vicissim spiritus quodcunque restat temporis, dum meta noctis 'clauditur, stans ac laborans excubet. 21

55

60

65

70

75

80

AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

o trinitatis huius

lesum ciamus vocibus

Deus ex Deo perennis,

dormire cor mundum vetat.

Sat convolutis artubus sensum profunda oblivio

Deus ex utroque missus.

85

Mens aestuans procellis

Sunt nempe falsa et frivola, quae mundiali gloria

curisque sauciata

totis bibit medullis

ceu dor�ientes egimus:

obliviale poclum

vigilemus, hic est veritas.

.

.

IS .

•

Cultor Dei, memento

Aurum, voluptas, gaudium, opes, honores, prospera,

te fontis et lavacri

rorem subisse sanctum,

95

te chrismate innotatum.

castum petis cubile,

frontem locumque cordis crucis ligura signet.

tu solve peccatum vetus 100

Crux pellit omne crimen,

fugiunt crucem tenebrae:

I7

Hymn before Sleep ES, pater supreme,

R . . quem nemo vidit unquam, patrisque sermo Christe, et spiritus benigne. :1.:1.

:1.0

Fac, cum vocante somno

Tu, Christe, somnum dissice, tu rumpe noctis vincula, novumque lumen ingere.

10

fessos· relaxat artus.

vanis vagantem somniis.

lit mane, nil sunt omnia.

Fluxit labor diei,

redit et quietis hora, blandus sopor vicissim

pressit, gravavit, obruit

quaecunque nos inHant mala:

5

vis una, lumen unum,

Hentes, precantes, sobrii, intenta supplicatio

:1.5

tali dicata signa

mens Huctuare nescit. Procul,

0

procul vagantum

portenta somniorum, procul esto pervicaci praestigiator astu ! 2.3

30

AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

Sic semina sicca virescunt

o tortuose serpens,

fraudesque flexuosas agitas quieta corda,

35

gremioque hunc concipe molli:

hie Christus est, liquesce:

generosa et fragmina credo.

damnat tuam catervam. Corpus licet fatiscens

Animae fuit haec domus olim

iaceat recline paullum,

cui nobilis ex patre fons est"

Christum tamen sub ipso

fervens habitavit in istis

meditabimur sopore.

Tu depositum tege corpus; non inmemor ille requiret

sua munera fictor et auctor,

ALVETE, flores martyrum,

propriique aenigmata vuItus.

quoS-lucis ipso in limine

Christi insecutor sustulit,

aram ante ipsam simplices palma et coronis luditis.

cum spem Deus inpleat omnem: 5

reddas pa:tefacta necesse est, qualem tibi trado figuram. Non, si cariosa vetustas dissolverit ossa favillis, fueritque cinisculus arens

I9

Hymn for the Burial of the Dead AM maesta quiesce querela,

minimi mensura pugilli: Nee, si vaga flamina et aurae

I lacrimas suspendite matres,

vacuum per inane volantes

nullus sua pignora plangat,

tulerint cum pulvere nervos,

mors haec reparatio vitae est.

hominem periisse licebit.

24-

zo

Veniant modo tempora iusta,

ceu turbo nascentes rosas: grex immolatorum tener,

15

sapientia principe Christo.

The Innocents

Vos prima Christi victima,

10

hominis tibi membra sequestro

signum, quod ipse nosti,

S

quae reddita caespite ab imo veteres meditantur aristas. Nunc suscipe, terra, fovendum

Discede, Christus hie est,

I8

5

iam mortua iamque sepulta,

qui mille per meandros

25

25

AURELIUS PRU DENTI US CLEMENS

AURELIUS PRUDENTI US CLEMENS

Sed dum resolubile corpus

Christus est, quem rex sacerdos adfuturum protinus infulatus concinebat voce, chorda et tympano,

revocas, Deus, atque reformas, quanam regione iubebis animam requiescere puram?

3S

Facta nos et iam probata pangimus miracula;

testis est orbis, nec ipsa terra quod vidit negat,

Gremio senis addita sancti

comminus Deum docendis proditum mortalibus.

recubabit, ut est Eleazar,

quem fioribus undique septum

Corde natus ex parentis ante mundi exordium,

dives procul aspicit ardens.

Sequimur tua dicta, redemptor,

omnium quae sunt, fuerunt, quaeque post futura sunt.

tua per vestigia I)landas socium crucis ire latronem. 45

homini quod ademerat anguis. Illic precor, optime ductor,

genitali in sede sacrari,

so

quam liquerat exul et errans. violis et fronde frequenti, liquido spargemus odore.

20

A, D

55

Hymn for Every Hour puer, plectrum, choreis ut canam fidelibus

dulce carmen et melodum, gesta Christi insignia;

hunc camena nostra solum pangat, hunc laudet lyra. 2.6

IS

Corporis formam caduci, membra morti obnoxia

o beatus ortus ille, virgo cum puerpera edidit nostram salutem feta sancto spiritu,

2.0

et puer redemptor orbis os sacratum protulit. Psallat altitudo caeli, psallite omnes angeli, quidquid est virtutis usquam psallat in laudem Dei;

Nos tecta fovebimus ossa titulumque et frigida saxa

sunt Ipse iussit et creata, dixit ipse et facta . a, terra, caelum, fossa ponti, trina rerum machm globo. lunae et solis quaeque in his vigent sub alto induit, ne gens periret primoplasti ex germine, merserat quem lex profundo noxialis tartaro.

licet et nemus illud adire

famulam tibi praecipe mentem

10

alpha et W cognominatus, ipse fons et clausula

qui bus atra morte triumphans

Patet ecce fidelibus ampli via lucida iam paradisi,

5

spiritum caelo infiuentem per medullas hauriens.

nulla linguarum silescat, vox et omnis consonet.

Ecce quem vates vetustis concinebant saeculis,

2. 5

quem prophetarum fideles paginae spoponderant, emicat promissus olim; cuncta collaudent eum

•

.

.

.

Te senes et te iuventus, parvulorum te chorus� turba matrum virginumque, simplices puellulae, voce concordes pudicis perstrepant concentibus.

30

AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

Carpite purpureas violas sanguineosque crocos metite; non caret his genialis hiems,

Fluminum lapsus et undae, litorum crepidines, imber, aestus, nix, pruina, silva et aura, nox, dies, omnibus te concelebrent saeculorum saeculis.

ZI

S. Eulalia's Tomb at Merida

G

ERMINE nobilis Eulalia, mortis et indole nobilior, Emeritam Sllcra virgo suam, cuius ab ubere progenita est, ossibus ornat, amore colit. Proximus occiduo locus est, qui tulit hoc decus egregium, urbe potens, populis locuples, sed mage sanguine martyrii virgineoque potens titulo....

S

Hie ubi marmore perspicuo atria luminat alma nitor et peregrinus et indigena, relliquias cineresque sacros servat humus veneranda sinu. Tecta corusca super rutilant de laquearibus aureolis saxaque caesa solum variant, floribus ut rosulenta putes prata rubescere multimodis.

:t8

zz

:to

30

Ista comantibus e foliis munera virgo puerque date: ast ego serta choro in medio texta feram pede dactylico, vilia, marcida, festa tamen.

3S

Sic venerarier ossa libet, ossibus altar et impositum: illa Dei sita sub pedibus prospicit haec populosque suos carmine propitiata fovet.

10

Nunc locus Emerita est tumulo clara colonia Vettoniae, quam memorabilis amnis Ana praeterit et viridante rapax gurgite moenia pulchra lavat.

laxat et arva tepens glades floribus ut cumulet calathos.

Ex

Julian the Apostate

quo mortalem praestrinxit spiritus alvum, .piritus ille Dei, Deus et se corpore matris induit atque hominem de virginitate creavit: Delphica damnatis tacuerunt sortibus antra, non tripodas cortina tegit, non spumat anhelus fata Sibyllinis fanaticus edita libris. perdidit insanos mendax Dodona vapores, mortua iam mutae lugent oracula Cumae, nee responsa refert Libycis in Syrtibus Ammon: ipsa suis Christum Capitolia Romula maerent principibus lucere Deum destructaque templa inperio cecidisse ducum: iam purpura supplex stemitur Aeneadae rectoris ad atria Christi, vexillumque crucis summus dominator adorat.

:t9

S

10

AURELIUS PRUDENTIUS CLEMENS

ST. AUGUSTINE

principibus tamen e cunctis non defuit unus,

me puero, ut memini, ductor fortissimus armis, conditor et legum, celeberrimus ore manu que,

15

Bonus auditor fortasse quaerit, qui ruperint rete.

15

homines multum superbi, qui iustos se dicunt esse. sic fecerunt conscissuram et altare contra altare.

consultor patriae, sed non consultor habendae

diabolo se tradiderunt, cum pugnant de traditione

relligionis, arnans tercentum milia divum.

et crimen quod commiserunt in alios volunt transferre.

perfidus ille Deo, quamvis non perfidus orbi,

10

augustum caput ante pedes curvare Minervae

ipsi tradiderunt libros et nos audent accusare,

10

ut peius committant sceIus quam quod commiserunt ante.

fictilis et soleas Iunonis lambere, plantis

qui possent causam librorum excusare de timore,

Herculis advolvi, genua incerare Dianae:

quo Petrus Christum negavit, dum terreretur de morte,

quin et Apollineo frontem submittere gypso,

modo quo pacto excusabunt factum altare contra altare 1

aut Pollucis equum suffire ardentibus extis.

15

et pace Christi conscissa ut spem ponant �n homine,

15

quod persecutio non fecit, ipsi fecerunt in pace.

Omnes qui gaudetis de pace, modo verum iudicate. ST. AUGUSTINE d· 430

23

From his

Psalm against the Donatists

d. 431

His Affection foY' Ausonius

Omnes qui gaudetis de pace, modo verum iudicate. ABUNDANTIA peccatorum solet fratres conturbare.

n

propter hoc Dominus noster voluit nos praemonere

comparans regnum caeIorum reticulo misso in mare. cOllgregavit multos pisces omne genus hinc et inde. quos cum traxissent ad litus; tunc coeperunt separare,

5

quisquis novit evangeIium, recognoscat cum timore.

qui modo retia ruperunt, multum dilexerunt mare ;

vasa sunt sedes sanctorum, quo non possunt pervenire. Omnes qui gaudetis de pace, modo verum iudicate. 30

claudente donec continebor corpore, discernar orbe quamlibet, nec orbe longe nee remotum lumine

5

ubique praesentem mihi.

videt reticulum ecclesiam, videt hoc saeculum mare ;

genus autem mixtum piscis iustus est cum peccatore ;

GO te per omne quod datum mortalibus

E et destinatum saeculum est,

tenebo fibris insitum: videbo corde, mente complectar pia

bonos in vasa miserunt, reliquos malos in mare.

saeculi finis est litus: tunc est tempus separare;

PAULINUS OF NO LA

10

et cum solutus corporali carcere terraque provolavero, quo me locavit axe communis pater, illic quoque animo te geram ;

neque finis idem qui meo me corpore et arnore laxabit tuo. 31

10

PAULINUS OF NOLA

PAULINUS OF NOLA mens quippe, lapsis quae superstea artubus de stirpe durat caeliti,

The Nightingale

sensus necesse est simul et adfectus suos teneat aeque ut vitam suam, et ut mori, sic oblivisci non capit, perenne vivax et memor.

10

j\DNUE, fons verbi, verbum Deus, et velut illam .l"l.. me modo veris avem dulci fac voce canorum, quae viridi sub fronde latens solet avia rura multimodis mulcere modis linguamque per unam funciere non unas mutate carmine voces, unicolor plumis ales, sed picta loquellis. nunc teretes rotat illa modos, nunc sibila longis

25 The Feast of St. Felix is his Springtime

ducit acuta Bonis, rursum quasi flebile carmen inchoat et subito praecidens fine querellam

ER avibus voces aperit, mea lingua suum ver

V

S

adtonitas rupto modulamine decipit aures.

natalem Felicis habet, quo lumine et ipsa

10

floret hiems populis gaudentibus ; et licet atro frigore tempus adhuc mediis hiberna pruinis ducat, concretum terris canentibus annum, ista luce tamen nobis pia gaudia laetum

S

£'""'QNCORDES animae casto sociantur amore, V virgo puer Christi, virgo puella Dei.

ver faciunt. cedit pulsis a pectore curis maeror, hiems animi; fugiunt a corde sereno

Christe Deus, pariles duc ad tua frena columbas

nubila tristitiae. sicut cognoscit amicos mitis hirundo dies et pinnis candida nigris

10

ales et illa piae turtur cognata columbae,

suscipit et faciIi fert amor obsequio.

S

invitis gravis est castae pia sarcina legis,

mox reduci passim laetantur vere volucres, tam variae linguis quam versicoloribus alis:

IS sic e t ego hunc agnosco diem, quem sancta quotannis festa novant iusto magni Felicis honore.

dulce piis onus est vincere carnis opus. absit ab his thalamis vani lascivia vulgi, lUDO Cupido Venus, nomina luxuriae.

sancta sacerdotis venerando pignora pacto

nunc placidum mihi ver gaudente renascitur anno,

iunguntur; coeant pax pudor et pietas.

nunc libet ora modis et carmina solvere votis

31

et moderare levi subdita colla iugo.

namque tuum leve, Christe, iugum est, quod prompta voluntas

nee nisi vere novo resonant acalanthida dumi,

quaeque sub hirsutis mutae modo saepibus errant

vocibus et vernare novis. Deus, influe cordi, Christe, mea et superis sitientem fontibus exple.

2 7 Epithalamium for Iulianus and Titla

10

33

10

ST. SECHNALL Gloriam habet cum Christo, honorem in saeculo, 2 5

ST. SECHNALL

28

Hymn on St. Patrick

d· 447

qui ab omnibus ut Dei veneratur angelus, quem Deus misit ut Paulum ad gentes apostolum, ut hominibus ducatum praeberet regno Dei.

J\ UDITE, omnes amantes Deum, sancta merita viri in Christo beati, Patricii episcopi, quomodo bonum ob actum similatur angelis

n

Humilis Dei ob metum spiritu et corpore, super quem bonum ob actum requiescit Dominus, 30

perfectamque propter vitam aequatur apostolis.

et cuius sola sustentans gloriatur in cruce.

Beata Christi custodit mandata In omnibus,

cuiusque iusta in carne Christi portat stigmata

5

cuius opera refulgent dara inter homines,

sanctumque cuius sequuntur exemplum mirificum, unde et in caelis patrem magnificant Dominum.

35

Kastam q�i custodit carnem ob amorem Domini, 10

quam carnem t�mplum paravit sanctoque spiritui, a quo constanter cum mundis possidetur actibus,

in cuius portae adversum inferni non praevalent.

quam ut hostiam placentem vivam off'ert Domino. 40

Dominus ilIum elegit, ut doceret barbaras

Lumenque mundi accensum ingens evangelicum,

nationes et piscaret per doctrinae retia, et de saeculo credentes traheret ad gratiam,

quibus erogat ut panes verba evangelica, et cuius multiplicantur ut manna in manibus.

Constans in Dei timore et fide immobilis, super quem aedificatur, ut Petrus, ecdesia, cuiusque apostolatum a Deo sortitus est,

Impiger credentes pascit dapibus caelestibus,

ne qui videntur cum Christo, in via de.ficiant ;

in candelabro levatum, toto fulgens saeculo, 15

civitas regis munita, supra montem posita,

Dominum qui sequerentur sedem ad aetheream.

copia in qua est multa, quam Dominus possidet.

Electa Christi talenta vendit evangelica, quae Hibernas inter gentes cum usuris exigit,

qui, quod verbis docet sacris, factis adimplet bonis ;

Maximus namque in regno caelorum vocabitur,

navigii huius laboris tum operae pretium cum Christo regni caelestis possessurus gaudium. Fidelis Dei minister insignisque nuntlus apostolicum exemplum formamque praebet bonis, qui tam verbis quam et factis plebi praedicat Dei, ut, quem dictis non convertit, actu provocet bono. 34

20

45

bono praecedit exemplo formaque fidelium,

mundoque in corde habet ad Deum fiduciam. Nomen Domini audenter adnuntiat gentibus, quibus lavacri salutis aeternam dat gratiam, pro quorum orat delictis ad Deum cotidie,

pro quibus ut Deo dignas immolatque hostias. 35

50

ST. SECHNALL

ST. SECHNALL

Omnem pro divina lege mundi spernit gloriam,

Xristus illum sibi legit in terris vicarium, qui de gemino captivos liberat se�itio, . plerosque de servitu te quos redem.lt hommum, . . . innumeros de zabuh absolvlt dommlO .

qui cuncta ad eius mensam aestimat quisquilia, nee ingruenti movetur munq.i huius fulmine,

55

sed in adversis laetatur, cum pro Christo patitur. Pastor bonus et fide1is gregis evangelici,

Ymnos cum apocalypsi psalmosque cantat Dei,

quem Deus Dei elegit custodire populum

quosque ad aedificandum D�i tractat po�u um, . quam legem in trinitate saCrl credIt nomml� ,

�

suamque pascere plebem divinis dogmatibus, pro qua ad Christi exemplum suam tradit animam . 60

85

tribusque personis unam docetque substant1am. Zona Domini praecinctus diebus ac noctibus

Quem pro m�ritis salvator provexit pontificem, ut in caelesti moneret clericos militia,

sine intermissione Deum orat Dominum,

caelestem qui bus annonam erogat cum vestibus,

cuius ingentis laboris percepturus praemium

quod in divinis impletur sacrisque adfatibus.

cum apostolis regnabit sanctus super Israhe1.

90

Regis nuntius invitans credentes ad nuptias, qui omatur vestimento nuptiali indutus,

ANONYMOUS

qui cae1este haurit vinum in vasis caelestibus propinansque Dei plebi spiritale poculum. Sacrum invenit thesaurum sacro in volumine ' salvatorisque in carne deitatem pervidet, quem thesaurum emit sanctis perfectisque meritis ; llra/ltl vocatur huius anima,

In Time of Drought 70

QUALENT arva soli pulver� multo, . pallet siccus ager, terra fat1sclt,

nullus ruris honos, nulla venustas,

'fJit/tllJ Dtuf/I'.

quando nulla viret gratia fiorum.

Testis Domini fidelis in lege catholica,

Tellus dura sitit nescia roris, fons iam nescit aquas, fiumina cursus,

cuius verba sunt divinis condita oraculis, ne humanae putrent cames esaeque a vermibus,

S

75

herbam nescit humus, nescit aratrum,

sed caelesti saliantur sapore ad victimam.

magno rupta patet turpis hiatu.

Verus cuItor et insignis agri evangelici,

Aestu fervet humus, igneus ardor

cuius semina videntur Christi evangelia,

ipsas urit ayes, frondea rami

quae divino serit ore in aures prudentium, quorumque corda ac mentes sancto arat spiritu. 36

fessis tecta negant, pulvis harenae 80

5

sicco despuitur ore viantis. 37

10

ANONYMOUS

ANONYMOUS

Aeterne genitor, gloria Christo

Ventis ora .ferae, bestia ventis, captantesque viri Hamina ventis' ventis et volucres ora recludunt hac mulcere sitim fraude volentes.

semper cum genito sit tibi, sancto

compar spiritui, qui Deus unus pollens perpetuis inclite saeclis.

IS

Fetus cerva suos, pignora cerva,

CAELIUS SEDULIUS

fetus cerva siti fessa recusat, fetus �erva pios maesta 'l!hlquit, quaesltam quoniam non vehit herbam.

20

Venerunt iuvenes pocula noti quaer�ntes putei, lymphaque fugit, et VaslS vacuis tecta revisunt

25

fraudatum moriens labitur herbis.

Clausae parentis viscera

Radices nemorum rustica plebes 30

solarique famem cortice quaerit

35

venter puellae baiulat

intacta nesciens virum

15

verbo creavit filium. Enixa est puerpera, quem Gabriel praedixerat,

lam caelum reseres arvaque Iaxes fecundo placidus imbre, rogamus ;

quem matris alvo gestiens

Eliae meritis impia saecla 38

10

templum repente fit Dei,

sed mercem propriam, Christe, foveto,

donasti pluvie, nos quoque dones.

caelestis intrat gratia,

Domus pudici pectoris

Hanc peccata famem nostra merentur ;

iusti su pplicii vincla resolvat.

5

secreta, quae non noverat.

nee sucos teneros arida praestat.

quo culpa gravior, gratia maior

Beatus auctor saeculi servile corpus induit,

ut carne carnem liberans non petderet, quod condidit.

nudam versat humum, sic pecus omne

explorat misero curva labore

SOLlS ortus cardine adusque terrae limitem

natum Maria virgine.

�

pratorumque volens carpere gramen

A

Christum canamus principem,

Hetus, heu, proprios ore bib ntes. Bos praesepe suum linquit inane

30

C. 450

A solis or/us, cardine

.0

clausus lohannes senserat. 39

20

CAELIUS SEDULIUS

CAELIUS SEDULIUS Novum genus potentiae !

Feno iacere pertulit, praesaepe non abhorruit

aquae rubescunt hydriae

parvoque lacte pastus est,

vinumque iussa fundere

per quem nec ales esurit.

mutavit unda originem.

Gaudet chorus caelestium,

et ange1i canunt Deum,

�5

Orat salutem servulo nixus genu centurio,

palamque fit pastoribus

credentis ardor plurimus

pastor creatorque omnium.

extinxit ignes febrium.

Hostis Herodes impie, Christum venire quid times ? non eripit mortalia,

Ibant magi, qua venerant, 35

fietu rigante supplicis

arent fiuenta sanguinis.

Lavacra puri gurgitis

Solutus omni corpore

caelestis agnus attigit,

iussus repente surgere

peccata qui mundi tulit,

suis vicissim gressibus

nos abluendo sustulit.

infirma sanans corpora et swcitans cadavera. 40

65

contacta vestis obstruit,

quorum tyrannus milia

Deum patrem,

mortisque liber vinculis

factus superstes est sibi. Rivos cruoris torridi

Christo sacravit victimam.

se

60

Quarta die iam foetidus

collisa defiens pignora,

Miraculis dedit fidem

natura quam negaverat

vitam recepit Lazarus

Katerva matrum personat

habere

Christi levatus dextera; fides paravit semitam.

stel1atn sequentes praeviam, lumen requirunt lumine,

55

Petrus per undas ambulat 30

qui regna dat cae1estia.

Deum fatentur munere.

50

aeger vehebat lectulum. 45

Tunc ille Iudas carnifex ausus magistrum tradere pacem ferebat osculo, quam non habebat pectore. 41

75

CAEL IUS SEDU LIUS CAELIUS SEDULIUS

Verax datur fallacibus, pium fl.agellat impius,

instauras meliore cibo, potuque sacrati

crucique fixus innocens coniunctus est latronibus.

sanguinis infusum depellis ab angue venenum ; q u i genus humanum, praeter quos clauserat arca

80

diluvii rapida spumantis mole sepultum,

Xeromurram post sabbatum quaedam vehebant compares, quas allocutus ange1us vivum sepulcro non tegi.

15

una iterum de stirpe creas, ut mystica virtus, quod carnis delicta necant, hoc praesule ligno monstraret liquidas renovari posse per undas, totum namque lavans uno baptismate mundum:

:to

pande salutarem paucos quae ducit in urbem

Ymnis,

venite, dulcibus omnes canamus subditum Christi triumpho tartarum,

angusto mihi calle viam, verbique lucernam

qui nos redemit venditus.

ad caulas me ruris agat, qua servat amoenum

Zelum draconis invidi et os leonis pessimi

virginis agnus ovis, grexque omnis candidus intrat. :t5

da pedibus lucere meis, ut semita vitae pastor ovile bonus, qua vellere praevius albo te duce difficilis non est via ; subditur omnis

calcavit unicus Dei seseque caelis reddidit.

imperiis natura tuis, rituque soluto transit in adversas iussu dominante figuras. si iubeas mediis segetes arere pruinis,

3I

O

messorem producet hiems ; si currere mustum

Prayer at the beginning of his Epic

MNIPOTENS

aeterne Deus, spes unica mun di' qu caeli fabricator, ades, qui conditor orbis, . . qUI mans undlsonas fl.uctu surge nte procellas mergere vicinae prohibes confi nia terrae �ui sole� radiis, et lunam cornibus inpl 5 In�ue diem ac noctem lumen metiris utrumque, qUI stellas numeras, quarum tu nomina solus ' sig�a, potestates, cursus, loca, tempora nosti, . qUI diversa novam formasti in corpora terram torpentique solo viventia mem bra dedisti, . 10 qUI pereuntem hominem vetit i dulcedine pomi

30

vernali sub sole velis, fl.orentibus arvis sordidus inpressas calcabit vinitor uvas,

!

cunctaque divinis parebunt tempora dictis.

AUSPICIUS OF TOUL

�

C. 460

32

Rhythmical Iambics to Count Arbogast

RAECELSO

P

et spectabili

his Arbogasti comiti

Auspicius, qui diligo, salutem dico plurimam. 43

AUSPICIUS OF TOUL

AUSPICIUS OF TOUL

Magnas caelesti Domino rependo corde gratias, quod te Tullensi proxime magnum in urbe vidimus. Multis me tuis actibus laetificabas antea; sed nunc fecisti maximo me exultare gaudio. Maior etenim solito apparuisti omnibus, ut potestatis ordinem inlustri mente vinceres. Cui honor debitus maiore nobis gaudio, nondum delatus nomine, iam est conlatus meritis. Plus est enim laudabile virum fulgere actibus quam praetentare lampadem sine scintillae lumine. Sed tu quod totis gradibus plus es quam esse diceris, erit, credo, velocius, ut nomen reddant merita. Clarus et enim genere clarus et vitae moribus, iustus pudicus sobrius totus inlustris redderis.

Pater in cunctis nobilis fuit tibi Arigius: cuius tu famam nobilem aut renovas aut superas. Sed tuus honor novus est eiusque tibi permanet, et geminato lumine sic tu praeluces omnibus. Cuiusque nemo dubitet felicitati praestitum, ut superesset genetrix tibi laudanda omnibus. Quae te sic cunctis copiis replet et ornat pariter, ut sis abundans usibus et sis decorus actibus.

5

10

15

hie

44

2.0

35

4°

45

ANONYMOUS C. 453-82

33 2. 5

30

In Time of Invasion

nunc populi, Christe redemptor, TRISTES pacem suppliciter cerne rogantes,

threnos et gemitus, cerne dolorem, maestis auxilium desuper adfer. Dire namque fremens, en, furor atrox gentis finitimae arva minatur saeve barbarico murmure nostra vastari, perimens ut lupus agnos. 45

5

ANONYMOUS Defensor quis erit, ni pius ipse succurras miserans, auctor Olympi,

ft. 484

34

affectos venia dones amare ?

The Earthly Paradise ST locus interea diffundens quattuor amnes

Abram praesidio pertulit olim reges quinque tuo, conditor aevi, haud multis pueris nempe parentem

BLOSSIUS AEMILIUS DRACONTIUS

10

humano generi crimina parcas,

15

E floribus ambrosiis gemmato caespite pictus, plenus odoriferis nunquam marcentibus herbis,

prostratis reducens hostibus atris.

hortus in orbe Dei cunctis felicior hortis.

Moyses gelidi aequora ponti

illic floret humus semper sub vere perenni,

fructus inest anni, cum tempora nesciat anni :

confidens populum torrida carpens deduxit, refluens undaque hostem externplo rapiens occulit omnem.

arboreus hinc inde chorus vestitur amoene: 20

Tercentisque viris Amalecitas

non glacies destricta domat, non grandinis ictus

liberavit ope fretus opima.

verberat aut gelidis canescunt prata pruinis. 25

in cuius manibus sunt universa,

fluctuat omnis honos et nutant pendula poma. 30

ver ibi perpetuum communes temperat auras, non apibus labor est ceris formare cicutas : nectaris aetherei sudant ex arbore mella

Salva ergo tua morte redemptos,

et pendent foliis iam pocula blanda futura, pendet et optatae vivax medicina salutis,

salva suppliciter pacta petentes, con fringe clipeos bella volentum. 46

20

ne laedant frondes et ut omnia poma coquantur.

clemens, vel humiles spernere nosti.

disrumpe frameas, spicula frange,

15

edidit exsurgens nitidis d e fontibus horti ; frondibus inpulsis immobilis umbra vagatur:

occidis iterum vivificasque.

contritos nec enim maestaque corda,

sunt ibi sed placidi flatus, quos mollior aura arboribus movet illa comas, de flamine molli

in te nostra salus, gloria in te,

quam sit flagitii copia nostri,

stringitur atque omnes pendent ex arbore fructus 10 et passim per prata iacent. non solis anheli nec coniuratis furit illic turbo procellis;

oppressum populum gente feroci

Maior quippe tua gratia, Iesu,

frondibus intextis ramorum murus opacus

flammatur radiis, quatitur nec flatibus ille,

deiecit Gedeon iussus adire,

Haec tu, cunctipotens, omnia solus,

5

35

dependent quis dat soIlers pictura figuras.

47

25

BLOSSIUS AEMILIUS DRACONTIUS

35

ANONYMOUS

The Six Ages of Man

EX sunt aetates hominum procul usque senectam, Shae distincta tenent tempora quaeque sua. numquid adultorum strepitus infantia simplex vindicat aut fremitus pigra senectus habet? non catulaster agit ptierilia, non puer audet attrectare tener Martia tela manu; non furit in venerem nondum pubentibus annis nec sub Hore genae marcidus est iuvenis; maturus tractat, gemit et tremebunda senectus nescia fervoris ve1 levitatis inops.

c. 6th cent.

37

ANONYMOUS E lucis ante termin�m, Trerum creator, pOSClmus ut solita dementia sis praesul ad custodiam. Procul recedant somnia et noctium phantasmata, hostemque nostrum comprime ne polluantur corpora. Praesta, pater omnipotens, per Iesum Christum Dominum, qui tecum in perpetuum regnat cum sancto spiritu. 48

5

ANONYMOUS

c. 6th cent.

Hymn for Compline

beata, trinitas OetLUX principalis unitas,

iam sol recedit igneus: infunde lumen cordibus! Te mane laudum carmine, te deprecamur vespere, te nostra supplex gloria per cuncta laudet saecula!

5

10

36

Hymn for Yespers

c. 6th cent.

38

Easier Hymn

AURORA lucis rutilat, caelum laudibus intonat, mundus exultans iubilat, gemens infemus ululat, Cum rex ille fortissimus mortis confractis viribus pede conculcans tartaros solvit catena miseros. Ille, qui clausus lapide custoditur sub milite, triumphans pompa nobile victor surgit de funere: n

5

10

49

5

10

ANONYMOUS

Rex Christe clementissime, tu corda nostra posside, ut tibi laudes debitas reddamus omni tempore.

ANONYMOUS

Solutis iam gemitibus et inferni doloribus, quia surrexit Dominus splendens clamat angelus. Tristes erant apostoli de nece sui Domini, quem poena mortis crudeli servi damnarant impii. Sermone blando angelus praedixit mulieribus, 'in Galilaea Dominus videndus est quantocius.' Illae dum pergunt concite apostolis hoc dicere, videntes eum vivere osculant pedes Domini. Quo agnito discipuli in Galilaeam propere pergunt, videre faciem desideratam Domini. Claro paschali gaudio sol mundo nitet radio, cum Christum iam apostoli visu cernunt corporeo. Ostensa sibi vulnera in Christi carne fulgida, resurrexisse Dominum voce Jatentur publica.

15

ANONYMOUS 10

15

30

39

Hymn for Campline

HRISTE, qui lux es et dies, C noctis tenebras detegls, lucifer lucem praeferens, lumen beatum praedicans, Precamur, sancte Domine, defende nos in hac nocte, sit nobis in te requies, quietam noctem tribue. Ne gravis somnus irruat, nee hostis nos surripiat, ne caro illi consentiens nos tibi reos statuat. Oculi somnum capiant, cor te semper vigilet; dextera tua protegat famulos qui te diligunt. Defensor noster, aspice, insidiantes reprime, guberna tuos famulos quos sanguine mercatus es. ad

35

+0 51

50

c. 6th cen t .

5

10

IS

�o

ANONYMOUS

ANONYMOUS

Consurgit Christus tumulo, victor redit.de barathro, tyrannum trudens vinculo et reserans paradisum. Quaesumus, auctor omnium, in hoc paschali gaudio ab omni mortis impetu tuum defendas populum.

Memento nostri, Domine, in isto gravi corpore; qui es defensor animae adesto nobis, Domine. ANONYMOUS c. 6th cent.

40

Hymn for Vespers at Easter

cenam agni providi, N stolis albis candidi, post transitum maris rubri Christo canamus principi. Cuius sacrum corpusculum in ara crucis torridum; cruore eius roseo gustando vivimus Deo. Protecti paschae vespero a devastante angelo, erepti de durissimo Pharaonis imperio. lam pascha nostrum Christus est qui immolatus agnus est; sinceritatis azyma caro eius oblata est. vera digna hostia, per quam fr9,cta sunt redempta plebs captivata, reddita vitae praemia.

ANONYMOUS c. 6th cent.

4I 5

10

IS

o

tartar4;

51.

1.5

1.0

Hymn for Prime

AM lucis orto sidere I Deum precamur supplices ut in diurnis actibus nos servet a nocentibus; Linguam refrenans temperet, ne litis horror insonet, visum fovendo contegat ne vanitates hauriat. Sint pura cordis intima, absistat et vecordia, carnis terat superhiam potus cibique parcitas; Ut cum dies abscesserit, noctemque sors reduxerit, mundi per abstinentiam ipsi canamus gloriam. 53

5

10

IS

ENNODIUS OF PAVIA

ANONYMOUS

Iesu, nostra redemptio

c.

6th cent.

S

Esu, nostra redemptio,

I amor et desiderium,

IT noster tantum, non stringunt crimina quemquam. nos vitae maculas tergimus artis ope.

cogimus hunc omnes dicere nocte saturn.

homo in fine temporum:

ut ferres nostra crimina,

Rhetoric Rules the World

si niveo constet merito quis teste senatu,

Deus creator omnium,

Quae te vicit dementia,

d· 521

43

et reus et sanctus de nostro nascitur ore; 5

crudelem mortem patiens

5

dum loquimur, captum ducitur arbitrium.

lana Tarentinae laus urbis, gemma, potestas, quid sunt ad nostrum iuncta supercilium 1 qui nostris servit studiis mox imperat orbi. nil dubium metuens ars mihi regna dedit.

ut nos a morte tolleres,

10

Inferni daustra penetrans, tuos captivos redimens, victor triumpho nobili

10

ALCIMUS ECDICIUS AVITUS d. c. 526

ad dextram patris residens?

44

The Garden of Eden IC ver adsiduum caeli dementia servat:

Ipsa te cogat pietas

Hturbidus auster abest semperque sub aere sudo

ut mala nostra superes

nubila diffugiunt iugi cessura sereno.

parcendo, et voti compotes

nos tuo vultu saties.

nec poscit natura loci quos non habet imbres,

Tu esto nostrum gaudium,

perpetuo viret omne solum terraeque tepentis

sed contenta suo dotantur germina rore.

blanda nitet facies, stant semper collibus herbae

qui es futurum praemium,

arboribusque comae: quae cum se Hore frequenti

sit nostra in te gloria

per cuncta semper saecula.

20

diffundunt, celeri confortant germina suco.

nam quidquid nobis toto nunc nascitur anno, menstrua maturo dant illic tempora fructu. lilia perlucent nullo Haccentia sole

54

5

ss

10

ARATOR

ALCIM US ECDICIUS AVITUS

iam faciem vultusque meos; vigilantius oro;" commissos lustrate greges, quia dente rapaci

nec tactus violat violas roseumque ruborem

servans perpetuo suffimdit gratia vultu.

sic cum desit hiems I;lec torrida ferveat aestas,

fructibus autumnus, ver ftoribus occupat annum.

IS

11. 544

O

St. Paul to the Elders of Ephesus

et studii documenta mei ; gentilia promptus agmina Iudaicosque tuli sine fine furores.

5

mundus semper era, nec debitor oris avari

ieiunus culpabit ager ; vos convenit inde

10

qui meriti discussor erit, servosque reposcet

sensibus ardor erat, quae passim credita sulcis

quo me iussa vocant; varii luctamen agonis

IS

hi� debitur certare mihi, nam cuncta subibit,

qUI cursum complere volet ; �tissima sors est

ecclesiam Christi, pretium quam sanguine nobis fecit in orbe suo; famuli retinere laborent

quae Dominus de morte dedit. non cernitis ultra

56

SUF.F�G

11. 547

1..0rica

Suffragare, quaeso, mihi posito

maris magni velut in periculo, ut non secum trahat me mortalitas huius anni neque mundi vanitas.

poenarum quas vota gerunt regnique facultas

perpetuo pro rege pati. servate, ministri,

From the

( 1)

35

!,-RE, tri�i�tis unitas, umtatls mlserere tnmtas.

mensurae crementa suae. mihi germina ferre

sparsimu8 ; at fructus tenues mala terra dolebit. vado videre crucis venerandam gentibus urbem,

fecundare valet, qui per sua dona venire ad sua dona facit, quodque adiuvat ipse ministrat.

G ILDAS

clausa talenta luam, sterilemque in semine verbi usuram praestare piam cum venerit auctor,

30

cui pax sola fuit; victoria semen ab hoste accipit, hinc oritur ; Dominus plantarii vestra

o summo plebs nata Deo ! meministis amoris

ut vitae praecepta darem, nullumque lateret

quae vulnus sub pace creat; ne cedite duris ;

virtuti damnosa quies, nullumque coronat

in stadio securus honor; sua gloria forti causa laboris erit, rarusque ad praemia miles

DILECTA manus quae Christi militat armis !

in populo narrata fides ; a sanguine vestro

cum spoliis si raptor eat ; pastoris inertia fraude perit quod praedo capit; sed et acrior hostis intus erit, graviusque malum discordia portat

ARATOR

45

:& 5

convenient ad ovile lupi; custodia peccat,

:&0

5

Et hoc idem peto a sublimibus

caelestis militiae virtutibus, ne me linquant lacerandum hostibus, sed defendant me iam armis fortibus. 57

10

GILDAS

(?)

ANONYMOUS

Et me illi praecedant in acie

roscida aret ru bigine stillicidia

caelestis exercitus militiae,

nee olivatus frondea olivat nimbus robora

Cherubin et Seraphin, cum milibus Michael et Gabriel similibus.

micras uricomus apricat lacunas rogus mundanumque torret iubar girum aligera placoreum reboat curia c�ncentu�

Opto thronos, virtutes, archangelos, principatus, potestates, angelos,

tinulas patulis mormurant armomas rostns.

ut me denso defendentes agmine inimicos valeam prosternere.

ST. COLUMBA

Tum deinde ceteros agonithetas: patriarchas, quattuor quater prophetas, apostolos, navis Christi proretas,

zo

n

Uti me per illos salus saepiat atque omne malum a me pereat; Christus mecum pactum firmum feriat; timor, tremor taetras turbas terreat.

Z5

6th cent.

thalasicum illustrat vapore llustrum

58

10

tribus gloriosissimis. Bonos creavit angelos

almi scandit camaram firmamenti

densos phetoneum extricat sudos incendium

coaeternus in gloria deitatis perpetua. sed unum Deum dicimus, salva fide in person is

Hammivomo secat polum corusco supernum

cibonea pliadum non exhomicant fulgora

5

non tres deos depromimus,

T

merseum solilluus eruit nevum tactus

est et erit in saecula cui est unigenitus Christus et sanctus spiritus

ITANEUS olimphium inHammat arotus tabulatum

alboreum febeus suff"ocat mene proritus

primordii et crepidine, saeculorum infinita ;

ANONYMOUS

Hisperica Famina: Sunrise

d. .597

Altus Prosator ALTU S pros�tor, �etustus dierum et mgenltus erat absque origine

et martyres, omnes peto athletas,

47

10

f�nosas dividuat imber uvas

ordines et archangelos 5

principatuum ac sedium potestatum, virtutium, uti non esset bonitas otiosa ac maiestas 59

zo

ST. COLUMBA

ST. COLUMBA

Excelsus mundi machinam

trinitatis in omnibus

praevidens et harmoniam,

largitatis muneribus,

caelum et terram fecerat,

sed haberet caelestia

mare, aquas condiderat,

in quibus privilegia ostenderet magnopere possibili fatimine.

25

herbarum quoque germina, solem, lunam ac sidera, ignem ac necessaria:

Cae1i de regni apice

ayes, pisces et pecora,

stationis angelicae

bestias, animalia,

claritate, prae fulgoris

protoplastum praesagmine.

superbiendo ruerat Lucifer, quem formaverat.

apostataeque ange1i

Factis simul sideribus,

eodem lapsu lugubri

aetheris luminaribus,

pervicacis invidiae,

60

hominem demum regere

venustate speciminis

auctoris cenodoxiae

55

virgultorum arbu&Cula,

35

collaudaverunt angeli

ceteris remanentibus

factura pro mirabili immensae molis Dominum,

in suis principatibus.

opificem caelestium,

65

praeconio laudabili, Draco magnus taeterrimus,

debito et immobili,

qui fuit serpens lubricus, sapientior omnibus

grates egerunt Domino

terribilis et antiquu�,

concentuque egregio amore et arbitrio,

bestiis et animantibus

non naturae donario.

terrae ferocioribus, tertiam partem siderum traxit secum in barathrum

45

locorum infernalium

60

75

secundo ruit zabulus

diversorumque carcerum refugas veri luminis parasito praecipites.

Grassatis primis duobus seductisque parentibus cum suis satellitibus, quorum horrore vultuum

50

sonoque volitantium 61

80

ST. COLUMBA

ST. COLUMBA

consternarentur homines

Kaduca ac tyrannica

metu territi fragiles,

mundique momentanea

non valentes carnalibus

regum praesentis gloria

haec intueri visibus, qui nUnc ligantur fascibus, ergastulorum nexibus.

85

comprobant1Ir, incendio Cocytique Charybdibus

cuius aeris spatium

strangulati turgentibus,

constipatur satellitum globo invisibilium

eliduntur et scrupibus.

ne malis exemplaribus

Ligatas aquas nubibus

imbuti ac sceleribus

frequenter crebrat Dominus, 95

fornicarentur homines

venis velut uberibus pedetentim natantibus 100

nunquam deficientia.

caeruleis turbinibus 105

Magni Dei virtutibus

135

appenditur dialibus

agitatae Haminibus

globus terrae et circulus

thesauris emergentibus,

abysso magnae inditus

quique paludes marinas 6�

1 30

usquam inHuunt Humina

maris, caeli climatibus,

evacuant reciprocas.

telli per tractus istius gelid is ac ferventibus diversis in temporibus

oceani dodrantibus

profuturas segetibus,

I �5

quarum uberioribus

Invehunt nubes pontias

vineis et germinibus,

ut n"e erumpant protinus simul ruptis obicibus,

palam omnium oculis.

tribus profundioribus

ao

Scyllis obtecti Huctibus

turbido perduellium,

ex fontibus brumalias

115

aduri ac supplicio

deiectus est a Domino,

saeptis ac parietibus

ecce gigantes gemere sub aquis magno u1cere

Hic sublatus e medio

nullis unquam tegentibus

nutu Dei deposita ;

1 10

suffilltu Dei, iduma omnipotentis valida, 63

11-0

ST. COLUMBA

ST. COLUMBA

Plantatum a prooemio

columnis velut vectibus

paradisum a Domino

eundem sustentantibus,

promontoriis et rupibus

legimus in primordio

velut quibusdam basibus

cuius ex fonte flumina

genesis nobilissimo,

80lidis fundaminibus

firmatus immobilibus.

I 4S

esse

cuius etiam florido

cuius non cadunt folia

infemum,

gentibus salutifera,

ubi habentur tenebrae,

vermes et dirae bestiae, ubi ignis sulphureus

ISO

ardens flammis edacibus,

deliciae ac ferti1es.

montem ascendit Sinai ?

fletus et stridor dentium, terribilis et antiquus,

ISS

quia audivit tonitrua

sitis famisque horridus.

enormitatis buccinae ?

Orbem infra, ut legimus,

in gyro coruscantia,

incolas esse novimus,

quis quoque vidit fulgura

160

saxaque collidentia

Moysen iudicem populi ?

librum scriptum revolvcre septem de Christi monitis,

I 6S

Regis regum rectissimi

prope est dies Domini,

quem idem resignaverat,

dies irae et vindictae,

explens sui praesagmina

diesque mirabilium

tenebrarum et nebulae,

postquam victor exstiterat adventus prophetalia.

64

190

quis lampades et iacula

practer Israhclitici

quibusque impossibile

obsignatum signaculis

li S

ultra modum sonantia,

quis c1angorem perstrepere

ubi ardor flammaticus,

quorum genu precario frequenter flectit Domino,

180

cuius inenarrabiles

Quia ad condictum Domini

ubi rugitus hominum,

ubi Gehennae gemitus

17S

lignum vitae in medio,

Nulli videtur dubium in imis

quattuor sunt manantia,

170

tonitruorum fortium, 65

195

ST. COLUMBA

ST. COLUMBA

dies quoque angustiae,

Vagatur ex climactere

maeroris ac tristi tiae,

Orion caeli cardine

in quo cessabit mulierum

derelicto Virgilio,

amor ac desiderium hominumque contentio mundi huius et cupido.

astrorum splendidissimo ; 2005

per metas Thetis ignoti

2035

orientalis circuli, girans certis ambagibus

Stantes erimus pavidi

redit priscis reditibus,

ante tribunal Domini

oriens post biennium

reddemusque de omnibus rationem affectibus,

Vesperugo in vesperum ; 2010

videntes quoque posita

sumpta in problematibus tropicis intellectibus.

ante obtutus crimina librosque conscientiae

Xristo de caelis Domino

patefactos in facie;

descendente celsissimo

in f1etus amarissimos

2015

praefulgebit clarissimum

ac singultus erumpemus

signum crucis et vexillum,

subtracta necessaria

tectisque luminaribus

operandi materia.

20+5

duobus principalibus cadent in terram sidera

Tuba primi archangeli strepente admirabili

ut fructus de ficulnea, 20200

erumpent munitissima

2050

eritque mundi spatium ut fornacis incendium;

claustra ac polyandria,

tunc in montium specubus

mundi praesentis frigora

abscondent se exercitus.

hominum liquescentia, undique conglobantibus

ad compagines

20205

ossibus,

Vmnorum cantionibus

animabus aethralibus

tripudiis sanctis milibus

eisdem obviantibus

angelorum vernantibus, quattuorque plenissimis

rursumque redeuntibus debitis mansionibus.

66

2055

sedulo tinnientibus,

zJO

animalibus oculis

67

zoo

ST. COLUMBA

ST. COLUMBA

cum viginti felicibus

Elisabeth Zachariae virum magnum genuit

quattuor senioribu9

10

Iohannem Baptistam, praecursorem Domini.

coronas admittentibus

Manet in mea corde Dei amoris ftamma,

agni Dei sub pedibus,

ut in argenti vase auri ponitur gemma.

laudatur tribus vicibus

trinitas aetemalibu8.

ANONYMOUS

Zelus ignis furibundus

c. 7th cent.

consumet adversarios

50

nolentes Christum credere

Deo a patre venisse.

ENCHUIR bona regula,

B recta atque divina,

nos vero evolabimus

obviam ei protinus

stricta, sancta, sedula,

et sic cum ipso erimus

summa, iusta ac mira.

in diversis ordinibus

dignitatum pro meritis

Munther Benchuir beata,

permansuri in gloria

spe salutis ornata,

caritate perfecta.

a sacculis in saecula.

Navis nunquam turbata,

Noli, Paler

quamvis ftuctibU8 tonsa,

regi Domino sponsa.

o Iesu amantissime, () rex regum rectissime.

Domus deliciis pJena,

Noli, pater, indulgere tonitruo cum fulgure,

super petram constructa,

ne frangamur formidine huius atque uridine.

Te cuncta canunt carmina angelorum per agmina, Benedictus in saecula recta regens regimina. lohannes coram Domino adhuc matris in utero

repletus Dei gratia pro vino atque sicera .

68

10

nuptiis quoque parata

Te timemus terribilem nullum credentes similem,

teque exaltent culmina caeli vaga per fulptina.

5

fide fundata certa,

praemiorum perpetuis

49

Persituli familiae Benthuir

necnon vinea vera 5

ex

Aegypto transducta.

Certe civitas firma,

fortis atque munita,

gloriosa ac digna,

supra montem posita.

�o

ANONYMOUS

ANONYMOUS

Hoc sacramento corporis et sanguinis

Arca Cherubin tecta, sacrosanctis referta,

Dator salutis, Christus filius Dei

viris quattuor portata.

mundum salvavit per crucem et sanguinem.

Christo regina apta,

Pro universis immolatus Dominus

solis luce amicta,

Lege praeceptum immolari hostias,

undecumque invicta.

qua adumbrantur divina mysteria.

Vere regalis aula, 30

variis gemmis ornata, gregisque Christi caula, patre summo servata.

Lucis indultor et salvator omnium praeclaram sanctis largitus est gratiam. Accedunt omnes pura mente creduli

laeta ac tremebunda,

3S

verbo Dei subacta,

Sanctorum custos, rector quoque, Dominus, vitae perennis largitor credentibus, Caelestem panem dat esurientibus, de fonte vivo praebet sitientibus.

Cui vita beata cum perfectis futura,

venit, venturus iudicare homines.

sine fine mansura. ANONYMOUS

ANONYMOUS c.

7th cent.

c. 7th cent.

Hymn at the Communion of Priests ANCTI, venite, Christi corpus sumite, sanctum bibentes quo redempti sanguinem,

a quo refecti laudes dicamus Deo. 70

2.0

Alpha et W ipse Christus Dominus

Deo patre parata,

Salvati Christi corpore et sanguine,

IS

sumant aeternam salutis custodiam.

Virgo valde fecunda haec et mater intacta,

S

10

ipse sacerdos existit et hostia.

simplex simulque docta,

SI

S

omnes exuti ab inferni faucibus.

omni parte aurata,

In Natale Martyrum

S

ACRATISSIMI martyres summi Dei, bellatores fortissimi Christi regis,

potentissimi duces exercitus Dei, victores in caelis Deo canentes : Allt/1Iia. 71

ANONYMOUS

ANONYMOUS

Excelsissime, Christe, cae10rum Deus, Cherubim cui sedes cum patre sacra, angelorum et martyrum fulgens chorus tibi sancti proclamant: Alltluia. Magnifice, tu prior omnium, PILSSUS crucem qui devicta morte refulsisti mundo, 10 ascendisti ad aelos ad dextram Dei, tibi sancti proclamant: Alltlu;a. Armis spiritalibus munita mente apostoli sancti te sunt secuti, qui, cum ipsi crucis paterentur mortem, tibi sancti canebant: Alltluia. Christe, martyrum es adiutor potens proe1iantium sancta pro tua gloria, qui, cum victores exirent de hoc saeclo, tibi sancti canebant: Alltluia. Illustris tua, Domine, laudanda virtus, quae per spiritum sanctum firmavit martyres, qui consternerent zabulum et mortem vincerent; tibi sancti canebant: Alltluia. Manu hi Domini exce1sa proteeti contra diabolum steterunt firmati, trinitati fidem toto corde servantes tibi sancti canebant: Alltluia. Vue regnantes erunt tecum, Christe Deus, qui passionis merito coronas habent et centenario fructu repleti gaudent, tibi sancti proclamant: Allt/uia..

Christi gratiam supplices obsecremus, ut in ipsius gloriam consummeniur, et in sancta Ierusalem civitate trinitati cum sanctis dicamus: Alltluia.

S

tu

7 2.

3S

ANONYMOUS 7th cent.

53

A Storm ;11 Devoll

UANDO profectus fuer�m

usque diram Domnoniam Q per carentem Cornubiam

fionilentis cespitibus et foecundis graminibus, e1ementa inormia atque facta informia quassantur sub aetherea convexi caeli camera, dum tremet mundi machina sub ventorum monarchia. ecce, nocturno tempore, orto brumali turbine, quatiens terram tempestas turbabat atque vastitas, cum fracto venti federe bacharentur in aethere et rupto retinaculo desevirent in saeculo. 73

5

10

VENANTI US FORTUNATUS Flecte ramos, arbor alta, tensa laxa viscera,

VENANTIUS FORTUNATUS

54

Hymn to the Holy Cross (I)

P

d. C. 610

ut superni membra regis mite tendas stipite . Sola digna tu fuisti ferre pretium saeculi

ANGE, lingua, gloriosi proelium certaminis

atque portum praeparare nauta mundo naufrago,

et super crucis tropaeo dic triumphum nobilem,

quem sacer cruor perunxit fusus agni corpore.

qualiter redemptor orbis immolatus vicerit. De parentis protoplasti fraude factor condolens, quando pomi noxialis morte morsu corruit,

5

ipse lignum tunc notavit, damna ligni ut solveret. Hoc opus nostrae salutis ordo depoposcerat,

10

missus est a b arce patris natus orbis conditor

IS

Lustra sex qui iam peracta tempus implens corporis, se volente, natus ad hoc, passioni deditus,

74

5

mucrone diro lanceae,

10

ut nos lavaret crimine, manavit unda et sanguine.

David fideli carmine

Hic acetum, fel, arundo, sputa, clavi, lancea;

duke lignum duke clavo duke pondus sustinens.

Confixa clavis viscera tendens manus, vestigia,

Impleta sunt quae concinit

agnus in crucis levatur immolandus stipite.

nulla talem silva profert flore, fronde, germine,

fulget crucis mysterium,

Quo vulneratus insuper

membra pannis involuta virgo mater adligat,

terra pontus astra mundus quo lavantur flumine.

EXILLA regis prodeunt,

hic immolata est hostia.

Vagit infans inter arta conditus praesaepia,

Crux fidelis, inter omnes arbor una nobilis,

V

redemptionis gratia

atque ventre virginali carne factus prodiit.

mite corpus perforatur ; sanguis, unda profluit,

Hymn to the Holy Cross (2)

suspensus est patibulo.

et medelam ferret inde, hostis unde laeserat.

et pedes manusque crura stricta pingit fascia.

55

30

quo came camis conditor

multiformis perditoris arte ut artem falleret Quando venit ergo sacri plenitudo temporis,

25

et rigor lentescat ille quem dedit nativitas,

20

dicendo nationibus:

15

regnavit a ligno Deus. Arbor decora et fulgida, ornata regis purpura, electa digno stipite tarn sancta membra tangere.

75

20

VENANTIUS FORTUNATUS

VENANTI US FORTUNATUS

appensa est vitis inter PIa brachia, de qua dukia sanguineo vina rubore fluunt.

Beata cuius bracchiis pretium pependit saeculi, statera facta est corporis praedam tulitque tartari. Fundis aroma cortice, vincis sapore nectare, iucunda fructu fertili plaudis triumpho nobili. Salve, ara, salve, victima, de passionis gloria, qua vita mortem pertulit et morte vitam reddidit.

zS

30

Crux benedicta nitet

RUX benedicta nitet, Dominus qua carne pependit C atque eruore suo vulnera nostra lavat, mitis amore pio pro nobis victima factus traxit ab ore Iupi qua saeer agnus �ves, transfixis palmis ubi mundum a elade redemit, atque suo clausit funere mortis iter. hie manus illa fuit clavis eonfixa cruentis quae eripuit PauIum crimine, morte Petrum. fertilitate potens, 0 duke et nobile lignum, quando tuis ramis tarn nova poma geris ! cuius odore novo defuneta eadavera surgunt, et redeunt vitae qui caruere diem. nullum uret aestus sub fro�dibus arboris huius, luna nee in noctem sol neque meridie. tu plantata micas secus, est ubi cursus aquarum, spargis et ornatas flore reeente comas. 76

s

10

IS

57

Verses on the Resu"ection florigero rutilant distineta sereno TEMPORA et maiore poli lumine porta patet.

altius ignivomum solem eaeli orbita dueit, qui vagus Oceanus exit et intrat aquas, armatis radiis elementa liquentia lustr@-ns adhue nocte brevi tendit in orbe diem. splendida sineerum produeunt aethera vultum, laetitiamque suam sidera clara probant. terra favens vario fundit munuscula foetu, cum bene vernales reddidit annus opes. mollia purpureum pingunt violaria campum, prata virent herbis, emicat herba eomis. paulatim subeunt stillantia lumina florum arridentque oculis gramina tineta sui,. semine deposito lactans seges exilit arvis, spondens agrieolae vincere posse famem. caudiee deseeto laerimat sua gaudia palmes, unde merum tribuat, dat modo vitis aquam. cortice de matris tenera lanugine surgens praeparat ad partum turgida gemma sinum. tempore sub hiemis foliorum erine revulso iam reparat viridans frondea tecta nemus. myrta, salix, abies, corylus, siler, ulmus, aeernus: plaudit quaeque suis arbor amoena eomis. eonstruitura favos apes hine alvearia linquens fioribus instrepitans poplite mella rapit. 77

S

10

IS

20

25

VENANTIUS FORTUNATUS

ad cantus revocatur avis, quae carmine clauso pigrior hiberno frigore muta fuit. hinc philomena suis attemperat organa cannis, fitque repercusso duIcior aura melo. ecce, renascentis testatur gratia mundi omnia cum Domino dona redisse suo. namque triumphanti post tristia tartara Christo undique fronde nemus, gramina flore favent. legibus inferni oppressis super astra meantem laudant rite Deum lux, polus, arva, fretum. qui crucifixus erat Deus, ecce, per omnia regnat, dantque creatori cuncta creata precem. salve, festa dies, toto venerabilis aevo, qua Deus infernum vicit et astra tenet.

58

ANONYMOUS 6th cent.

30

59

Hymn to the Virgin Mary UEM terra, pontus, aethera

colunt, adorant, praedicant, Q trinam regentem machinam 35

40

The Poet sends Violets to St. Radegund EMPORA si solito mihi candida !ilia ferrent

T aut speciosa foret su.ave rubore rosa,

haec ego rure legens aut caespite pauperis horti, misissem magnis munera parva libens. 5 sed quia prima mihi desunt, vel solvo secunda: profert qui violas, fert et amore rosas. inter odoriferas tamen has quas misimus herbas purpureae violae nobile germen habent: respirant pariter regali murice tinctae 10 et saturat foliis hinc odor, inde color. haec, quod utrumque gerit pariter, habeatis utraque, et sit mercis odor flore perenne decus.

claustrum Mariae baiulat. Cui luna, sol et omnia deserviunt per tempora, perfusa caeli gratia gestant puellae viscera. Mirantur ergo saecula, quod angelus fert semina, quod aure virgo concipit et corde credens parturit. Beata mater munere, cuius supernus artifex mundum pugillo continens ventris sub arca clausus est. Benedicta caeli nuntio, fecunda sancto spiritu, desideratus gentibus cuius per alvum fusus est. o gloriosa femina, excelsa super sidera, qui te creavit provide lactas sacrato u bere.

79

10

15

2C

ANONYMOUS

Quod Eva tristis abstulit, tu reddis almo germine, intrent ut astra flebiles, caeli fenestra facta es. tu regis alti ianua et porta lucis fulgida; vitam datam per virginem, gentes redemptae, plaudite.

ST. COLUMBANUS zs

30

ST. COLUMBANUS d. 6IS

60

Epistle to Fedolius ill Adollics

.N.C1PE, quaeso,

nunc bipedali condita versu carminulorum munera parva tuque frequenter mutua nobis obsequiorum debita redde. nam ve1ut aestu flantibus austris arida gaudent imbribus arva, sic tua nostras missa frequenter laetificabat pagina mentes. 80

S

10

1$

non ego posco nunc periturae munera gazae, non quod avarus semper egendo congregat aurum, quod sapientum lumina caecat et velut ignis flamma perurit improba corda. saepe nefanda crimina multis suggerit auri dira cupido, e qui bus ista nunc tibi pauca tempore prisco gesta retexam. extitit ingens causa malorum aurea pellis. corruit auri munere parvo cena deorum, et tribus illis maxima lis est orta deabus ; hinc populavit Troiugenarum ditia regna Dorica pubes. 81

2. 5

30

3S

...s

EUGENIUS OF TOLEDO cantibus ecce tuis recrepant arbusta canoris, consonat ipsa suis frondea silva comis.

THEODOFRID, ABBOT OF CORBIE

The Geography of Asia

6I

j\SIA ab oriente

haec i n tertiaque parte

murmure namque tuo dulcia mella fiuunt.

funxit in imperio ;

dic ergo tremulos lingua vibrante susurros

orbis est disposita.

et suavi liquidum gutture pange melos.

Tyrreno coniungitur,

septentrione fiuviale

Tanaique cingitur.

Habet primum paradisi habet etiamque vitae

nolo tacere velis, nolo tacere velis.

S

gloria summa tibi, laus et benedictio, Christe, qui praestas famulis haec bona grata tuis.

hortorum delicias,

omni genere pomorum

20

consitus qui graminat, lignum inter medias.

Non est aestas neque frigus, fons manat inde perennis post peccatum interclusus

ANONYMOUS

sincera temperies, 10 fluitque in rivulis. est primaevi hominis.

d. 658

Nova veniens e caelo, nuptiali thalamo 5

Portae nitent margaritis adytis patentibus,

vox, philomela, tua citharas in carmine vincit

et virtute meritorum illuc introducitur

et superas miris musica fiabra modis.

frondibus arboreis pignera parva foves.

quae construitur in caelis vivis ex lapidibus,

plateae et muri eius ex auro purissimo.

OX, philomela, tua cantus edicere cogit,

recreat et blandis anxia corda sonis.

RBS beata Ierusalem dicta pacis visio,

praeparata, ut sponsata copuletur Domino ;

inde tui laudem rustica lingua canit.

florea rura colis, herboso caespite gaudes,

8th cent .

Hymn for the Dedication of a Church

et angelis coornata ut sponsata comite,

The Nightingale

vox, philomela, tua curarum semina pellit,

c.

63

U

EUGENIUS OF TOLEDO

82

IS

porrige dulcisonas attentis auribus escas ;

maris a meridie,

Ab oriente ortu solis, ab occiduoque mare

V

cedat et inlustri psittacus ore tibi. nulla tuos umquam cantus imitabitur ales,

vocata antiquitus

r1. a regina, cuius nomen

10

iudice me cygnus et garrula cedat hirundo,

ft. 65 7

omnis qui pro Christi nomen hic in mundo premitur. 5

Tunsionibus, pressuris expoliti lapides, suis coaptantur locis per manum artificis, disponuntur permansuri sacris aedificiis. 83

10

ALDHELM

ANONYMOUS

Angularis fundamentum lapis Christus missus est, qui compage parietis in utroque nectitur, quem 8yon sancta suscepit. in quo credens permanet.

marcida qui riguis umectant imbribus ora; suscipe singultus commissa piacla gementum, qui prece flagranti torrent peccamina vitae !

IS

Omnis illa Deo sacra et dilecta civitas plena modulis in laude et canore iubilo trinum Deum unicumque cum favore praedicat.

10

Hic promereantur omnes petita acquirere et adepta possidere cum sanctis perenniter, paradisum introire translati in requiem.

Maximus et doctor, patulo vocitatus ab axe, cum cuperes ChristO-priscos praeponere ritus, 8aulus, qui dictus mutato nomine Paulus post tenebras claram coepisti cernere lucem, vocibus orantum nunc aures pande benignas et tutor tremulis cum Petro porrige dextram, sacra frequentantes aulae qui limina lustrant, quatenus hie scelerum detur indulgentia perpes larga de pietate fluens et fonte superno, dignis qui numquam populis torpescit in aevum !

Gloria et honor Deo usquequo altissimo una patri filioque indito paradito, cui laus est et potestas per aeterna saecula.

THE VENERABLE BEDE

Hoc in templo, summe Deus, exoratus adveni et dementi bonitate precum vota suscipe, largam benedictionem hic infunde iugiter.

2.0

IS

2.0

d. 735

65 ALDHELM d. 709

64

The Monastic Church at Malmesbury IC celebranda rudis florescit gloria templi,

Hlimpida quae sacri signat vexilla triumphi ;

hie Petrus et Paulus, tenebrosi lumina mundi, praecipui patres, populi qui frena gubernant, carminibus crebris alma venerantur in aula.

Claviger aetherius, portam qui pandis in aethra, candida caelorum redudens regna tonantis, ausculta demens populorum vota precantum, 84

5

Hymn to St. Etheldreda

ALMA Deus trinitas, quae saecula cuncta gubernas, n adnue iam coeptis, alma Deus trinitas. Bella Maro resonet, nos pacis dona canamus, munera nos Christi, bella Maro resonet. Carmina casta mihi, foedae non raptus Helenae: 5 luxus erit lubricis, carmina casta mihi. Dona superna loquar, miserae non proelia Troiae, terra quibus gaudet, dona superna loquar. En, Deus altus adit venerandae virginis alvum 10 liberet ut homines, en, Deus altus adit. Femina virgo parit mundi devota parentem, porta Maria Dei, femina virgo patit. 8S

THE VENERABLE BE DE

THE VENERABLE BEDE

Gaudet arnica cohors de virgine matre tonantis,

Zelus in hoste furit, quondam qui vicerat Evam,

virginitate micans gaudet arnica cohors. Huius honor genuit casto de germine piures,

15

virgineos flores huius honor genu it.

Aspice, nupta Deo, quae sit tibi gloria terris, quae maneat caelis, aspice, nu pta Deo.

Ignibus usta feris virgo non cessit Agatha,

Munera laeta capis, festivis fulgida taedis,

Eulalia et perfert ignibus usta feris.

ecce, venit sponsus ! munera laeta capis.

Kasta feras superat mentis pro culmine Teda, Eufemia sacra casta feras superat.

45

virgo triumphat ovans, zelus in hoste furit.

50

Et nova dulcisono modularis carmina plectro, 20

Laeta ridet gladios ferro robustior Agnes,

sponsa hymno exultas et nova dulcisono. Nul1us ab altithroni comitatu segregat agni,

Caecilia infestos laeta ridet gladios.

quam affectu tulerat nullus ab altithroni.

Multus in orbe viget per sobria corda triumphus, sobrietatis amor multus in or be viget. Nostra quoque egregia iam tempora virgo beavit, Edilthrida nitet nostra quoque egregia.

30

sponsus adest Christus; quid petis, alma, virum ?

35

inque monasterio est sponsa dicata Deo.

sed reformasti genitus peremptae

Virginis alma caro est tumulata bis octo Novembres,

86

ordine promit. perdidit promptae modulos loquelae ;

reddidit atque ani mam tota sacrata polo.

morbi diffugiunt, ydros et ater abit.

nomen et vitae seriem gerendae Ille promissi dubius superni

Tota sacrata polo celsis ubi floruit actis,

Ydros et ater abit sacrae pro vestls honore,

5

te patri magnum fore nasciturum,

tu quoque sis mater regis ut aetherei .

inviolata nitet, Christe, tui est operis.

mira gestorum famuli tuorum

s olve polluti labii reatum, Nuntius celso veniens Olympo

Regis ut aetherei matrem iam, credo, sequaris,

nec putet in tumulo virginis alma caro.

U

sancte Iohannes.

Quid petis, alma, virum, sponso iam dedita summo ?

Xriste, tui est operis, quia vestis et ipsa sepulcro

Hymn to St. John the Baptist T queant laxis resonare fibris

nobilior Domino est orta patre eximio. Percipit inde decus regina et sceptra sub astris,

Sponsa dicata Deo bis sex regnaverat annis

d. 799

66

Orta patre eximio regali et stemmate dara,

plus super astra manens percipit inde decus.

PAUL THE DEACON ( ?)

2S

40

organa vocis. Ventris obstruso positus cubili, senseras regem thalamo manentem ; hinc parens nati meritis uterque abdita pandit. 87

10

PAUL THE DEACON

(?)

Antra deserti teneris sub annis, civium turmas fugiens, petisti ne levi saItim maculare vitam famine posses.

PAUL THE DEACON

:to

Gloria patri genitaeque proli et tibi, cornpar utriusque semper, spiritui sancto, simul atque magnam laudem et honorem.

Praebuit hirtum tegimen camelus artubus sacris, strophium bidentes, cui latex haustum, sociata pastum mella locustis. Ceteri tantum cecinere vatum corde praesago iubar adfuturum: tu quidem mundi scelus auferentem indice prodis.

Nunc potens nostri meritis opimis pectoris duros lapides repelle asperum planans iter, et reHexos dirige calIes, 88

50

c. 800

35

urs

Aachen, the Second Rome

poterit tanti praeconia promere regis, quisve putat sermone rudi se principis acta posse referre, senes cum vincant omnia vates ? exsuperatque meum ingenium iustissimus actis rex Karolus, caput orbis, amor populique decusque, Europae venerandus apex, pater optimus, heros, Augustus ; sed et urbe potens, ubi Roma secunda Hore novo, ingenti, magna consurgit ad alta mole, tholis muro praecelsis sidera tangens. stat pius arce procul Karolus loca singula signans, altaque disponens venturae moenia Romae. hie iubet esse forum, sanctum quoque iure senatum, ius populi et leges ubi sacraque iussa capessant. insistitque operosa cohors ; pars apta columnis sua secat rigidis, arcem molitur in altum; ast alii rupes manibus subolvere certant, eff"odiunt portus, statuuntque profunda theatri fundamenta, tholis incIudunt atria cel5is.

Q

o

Serta ter denis alios coronant aucta crementis, duplicata quosdam, trina centeno cumulata fructu te, sacer, ornant.

45

ANONYMOUS

Non fuit vasti spatium per orbis sanctior quisquam genitus Iohanne, qui nefas saecIi meruit lavantem tingere Iymphis. nimis felix meritique celsi, nesciens labem nivei pudoris, praepotens martyr, heremique cultor, maxime vatum.

(?)

Ut pius mundi sator et redemptor mentibus pulsa luvione puris rite dignetur veniens sacratos ponere gressus.

89

5

10

15

ANONYMOUS

ANONYMOUS

hic alii thermas calidas reperire laborant, balnea sponte sua ferventia mole recludunt.

Pennis soluta 20

marmoreis gradibus speciosa sedilia pangunt.

lucida non potero

fons nimio bullantis aquae fervere calore

hie in stilla.

non cessat ; partes rivos deducit in omnes

Undis quatior,

urbis. et aeterni hie alii bene regis amoenum construere ingenti templum molimine certant.

25

scandit ad astra domus muris sacrata politis.

The Swan Sequence

20

hinc in de nunc allidor

Angor inter arta 9th cent.

gurgitum cacumina. gemens alatizo

2S

intuens mortifera, non conscendens supera.

LANGAM, filii,

C

procellis exsulata.

ANONYMOUS

68

IS

inniti

ploratione una

Cernens copiosa piscium legumina,

Alitis cygni,

non queo in dense

qui transfretavit aequora .

gurgitum assumere

30

alimenta optima. o quam amare lamentabatur, arida

S

administrate

Se dereliquisse florigera

SufHagitate

10

Aiens: infelix sum avicula, heu mihi, quid agam misera ?

Oriona, effugitantes nubes occiduas. Dum haec cogitaret tacita, venit rutila adminicula aurora.

90

3S

lucida sidera.

et petisse alta maria ;

Ortus, occasus, plagae poli,

91

40

ANONYMOUS

Oppitulata affiamine coepit virium recuperare fortia. Ovatizans iam agebatur inter aIta et consueta nubium sidera. Hilarata ac iucundata nimis facta, penetrabatur marium Rumina.

ANONYMOUS

4S

50

SS

lam enim tripudia caelestia regna angelorum super choros sublimata, o a/fila fJirgo Maria, o bia/a Maria !

EATA tu, virgo Maria,

B mater Christi gloriosa

Te enim expectat supplex ista et humilis plebecula, ut tuis fulta precibus semper convaIescat ad meliora. o beata Dei genetrix, virgo Maria, semper gloriosa, quae sola digna fuisti lactare huius saeculi vitam.

9th cent.

Nostri ergo, quaesumus, memorare prece sedula, ut una tecum simul mereamur gaudere per aevum In caelestia regna, 0 bia/a Maria !

Deique plena gratia,

92,

IS

60

ANONYMOUS

Beata tu, Firgo Maria

10

Petimus ergo tua sancta suffragia; intercede pro nobis ad eum, qui est saecli vita.

Regi magno sit gloria.

69

S

De te enim dicit Hiezechiel propheta, quia erat clausa in domo Domini porta, o a/fila fJirgo Maria, o bla/a Maria !

Dulcimode cantitans volitavit ad amoena arida. Concurrite omnia alitum et conclamate agmina:

Nimium credula Gabrielis verba. o a/fila fJirgo Maria, o bea/a Maria !

93

2.0

ANONYMOUS Solve vincla reis, pro fer lumen caecis,

ANONYMOUS c. 9th cent.

Hymn for the Saturday before Septuagesima

70

bona cuncta posce. Monstra te esse matrem, sumat per te precem

ALLELUIA duIce carmen, vox perennis gaudii,

fl.

qui pro nobis natus

alleluia laus suavis est choris caelestibus,

tulit esse tuus.

quod canunt Dei manentes in domo per saecula.

Virgo singularis,

Alleluia laeta mater concinis lerusalem, alleluia vox tuorum civium gaudentium :

5

exules nos flere cogunt Babylonis flu mina. alleluia nos reatus cogit intermittere;

iter para tutum, 10

ut tuum nobis videre pascha des in aethere, quo tibi laete canemus alleluia perpetim.

c.

9th cent.

spiritui sancto honor, tribus unus.

9th cent .

atque semper virgo,

The Abbot of Angers

felix caeli porta. Sumens illud Ave

5

ANDECAVIS fl. ille nomen

abas esse dicitur, primi tenet hominum ;

funda nos in pace,

hunc fatentur

vinum vellet bibere

mutans nomen Evae.

super omnes

Andechavis homines.

94

2. 5

ANONY MOUS

Dei mater alma

Gabrielis ore,

semper collaetemur. Sit laus Deo patri,

AVE , maris stella,

fl.

ut videntes legum

summum Christo decus,

ANONYMOUS

Ave maris stella

2.0

Vitam praesta puram,

tempus instat, quo peracta lugeamus crimina. Unde supplices precamur te, beata trinitas,

inter omnes mitis, nos culpis solutos mites fac et castos.

Alleluia non meremur nunc perenne psallere,

7I

10

mala nostra pelle,

95

ANONYMOUS eia eia eia laudes, eia laudes dicamus Libero.

S

ANONYMO US 9th cent. MS.

iste malet

vinum omni tempore ;

quem nec dies

nox nec ulla preterit,

quod non vino

saturatus titubet

velut arbor

agitata' flatibus.

73

corpus inputribile conditum ut alove,

et ut mire

corium conficitur,

cutis eius

nunc con vino tinguitur.

a quo creta cuncta freta, quando celox currit velox : IS

non curat de ca.licem bibere suaviter,

set patellis

atque magnis cacabis

et in eis

ultra modum grandibus.

nullum talem

ultra si bi sociat,

qui sic semper

vinum possit sorbere ;

cuius facta,

cives, vobis pingite !

eia eia eia laudes, eia laudes dicamus Libero.

10

et piacla, dira jacla, trude taetra tua cetra, 20

quae capesso et facesso. in hoc sexu, sarcis nexu, Christe, umbo mea lumbo

's

sis, ut atro cedat latro mox sugmento fraudulento.

eia laudes dicamus Libero. Andechavis civitas,

simul solum, supra polum. prece posco, prout nosco,

eia eia eia laudes,

Hunc perperdet

cuius numen crevit lumen,

ca.eliarche Christe, parce,

eia laudes dicamus Libero. Iste cupa

S

quae aplustra verrunt flustra,

eia eia eia laudes,

vinum bonum

legum lator, largus dator,

iure pollens, es qui potens,

nunc in aethra firma petr&,

eia laudes dicamus Libero.

vinum totum

S

ANCTE sator, suffragator,

10

eia eia eia laudes,

Iste gerit

Sancte sa/or, suffraga/or

2S

pater, parma, procul arma arce hostis uti costis,

20

immo corde sine sorde: tunc deinceps trux et anceps catapulta cedat multa. alma tutrix atque nutrix, fulci, manus, me, ut sanus, corde reo, prout queo, Christo theo qui est leo

97

Z5

ANONYMOUS

COLMAN 'NEPOS CRACAVIST

dicam: 'Deo grates cheo ,

flu minis et validi cursu fluit ocior omni.

sicque bee me ab eo.

vade libens patriae quoniam te cura remordet. omnipotens genitor, nostrae spes unica vitae, qui maris horrisonos fluctus ventosque gubernat, det tibi nunc tutas crispantis gurgitis undas,

COLMAN 'NEPOS CRACAVIST' c. 800

The Love of Ireland

74

D

aequore nubiferi devectum flatibus Euri

U M subito properas dulces invisere terras,

reddat ad optatae Scottorum littora terrae.

deseris et nostrae refugis consortia vitae,

tunc valeas fama felix multosque per annos

festinas citius precibus nec flecteris uliis,

vivas egregiae capiens praeconia vitae.

nec retinere valet blandae suggestio vocis.

ut tibi perpetuae contingant praemia vitae.

nec sic arguerim deiectae taedia mentis. nam mihi praeteritae Christus si tempora vitae

ANONYMOUS

et priscas iterum renovaret ab ordine vires,

c. 800

si mihi quae quondam fuerat floresceret aetas 10

forsitan et nostram temptarent talia mentem.

Contention of Winter and Spring

75

C

ONVENI UNT subito cuncti de montibus altis

tu modo da veniam pigraeque ignosce senectae, quae nimium nostris obstat nunc aemula votis.

pastores pecudum vernali luce sub umbra

arborea pariter laetas celebrare Camenas.

audi doctiloquo cecinit quod carmine vates: omnia fert aetas, gelidus tardante senecta

15

sanguis hebet, frigent effetae i n corpore vires,

adfuit et iuvenis Dafnis seniorque Palaemon ; omnes hi cuculo laudes cantare parabant.

5

Ver quoque florigero succinctus stemmate venit,

siccae nec calido complentur sanguine venae. me maris anfractus lustranda et littora terrent.

frigida venit Hiems, rigidis hirsuta capillis.

at tu rumpe moras celeri sulcare carina,

his certamen erat cuculi de carmine grande.

Colmanique tui semper Colmane memento.

35

sic ego praesentis nunc gaudia temporis opto

vincit amor patriae. quis flectere possit amantem ?

et nostros subito faceret nigrescere canos,

30

ipse tuae liquidis rector sit navis in undis,

zo

Ver prius adlusit ternos modulamine versus :

iam iam nunc liceat fida te voce monere; pauca tibi dicam vigili quae mente teneto:

VER

non te pompiferi delectet gloria mundi,

'Opto meus veniat cuculus, carissimus ales.

quae volucri vento vanoque simillima somno labitur et vacuas fertur ceu fumus in auras,

zs

omnibus iste solet fieri gratissimus hospes in tectis, modulans rutilo bona carmina rostro.'

99

IG

ANONYMOUS

ANONYMOUS

HIEMS

HIEMS

Turn glacialis hiems respondit voce severa: 'non veniat cuculus, nigris sed dormiat antris. iste famem secum semper portare suescit.'

'Haec inimica mihi Bunt, quae tibi laeta videntur, sed placet optatas gazas numerare per arcas et gaudere cibis simul et requiescere semper.' VER

VER

'Quis tibi, tarda Hiems, semper dormire parata, divitias cumulat, gazas vel congregat ullas, si ver vel aetas ante tibi nulla laborant?'

'Opto meus veniat cuculus cum germine laeto, frigora depellat, Phoebo comes almus in aevum. Phoebus amat cuculum crescenti luce serena.'

HI EMS

HIEMS

'Non veniat cuculus, generat quia forte labores, proelia congeminat, requiem disiungit amatam, omnia disturbat: pelagi terraeque laborant.'

35

20

'Non illis dominus, sed pauper inopsque superbus, nec te iam poteris per te tu pascere tantum, ni tibi qui veniet cuculus alimonia praestat.' PALAEMON

VER

'Quid tu, tarda Hiems, cuculo convicia cantas ? qui torpore gravi tenebrosis tectus in antris post epulas Veneris, post stulti pocula Bacchi.' HIEMS

'Sunt mihi divitiae, sunt et convivia laeta, est requies dulcis, calidus est ignis in aede. haec cuculus nescit, sed perfidus ille laborat.'

25

VER

'Ore feret flores cuculus et. mella ministrat, aedificatque domus, placidas et navigat undas, et generat su boles, laetos et vestiet agros.' 1 00

Turn respondit ovans sublimi e sede Palaemon +0 et Dafnis pariter, pastorum et turba piorum: 'desine pIura, Hiems-rerum tu prodigus, atrox­ et veniat cuculus, pastorum dulcis amicus. collibus in nostris erumpant germina laeta, +5 pascua sint pecori, requies et dulcis in arvis, et virides rami praestent umbracula fessis, uberibus plenis veniantque ad mulctra capellae, et volucres varia Phoebum sub voce salutent. quapropter citius cuculus nunc ecce venito ! 50 tu iam dulcis amor, cunctis gratissimus hospes: omnes te expectant pelagus tellusque polusque, salve, dulce decus, cuculus, per saecula salve!'

30 101

PAULINUS OF AQUILEIA Caritas est summum bonum, amplum donum, in qua pendet totus ordo praeceptorum,

PAULINUS OF AQUILEIA d . 802

76

Hymn for a Synod at Friuli ONGRE GAVIT nos in unum Christi amor:

C

exultemus et in ipso iucundemur,

ubi caritas, etc.

30

Haec per coccum primae legis figuratur, qui colore rubro tingui bis iubetur,

timeamus et amemus Deum vivum

quia caritas praeceptis in duobus

et ex corde diligamus nos sincero.

constat, quibus Deus amatur atque homo.

ubi caritas et amor Deus ibi est.

ubi caritas, etc.

Qui non habet caritatem nihil habet,

35

Tota ergo mente Deum diligamus

sed in tenebris et umbra mortis manet.

et illius nil amori praeponamus.

nos alterutrum amemus et in die,

inde proximos in Deo ut nos ipsos

sicut decet, ambulemus lucis filii. ubi caritas, etc.

per quam vetus atque nova lex impletur, quae ad caeli celsa mittit se repletos.

10

Clamat Dominus et dicit dara voce:

et amemus propter Christum inimicos. ubi caritas, etc. Qui hoc geminum praeceptum caritatis

'ubi fuerint in unum congregati

mente humili contendit observare,

meum propter nomen simul tres vel duo,

vere hic in Christo manet, et in illo

et in medio eorum ego ero.'

nocte sceleris expulsa manet Christus.

ubi caritas, etc.

ubi caritas, etc.

Simul ergo cum in unum congregamur,

Ardua et arta via ducit sursum,

ne nos mente dividamus caveamus. cessent iurgia maiigna, cessent lites.

ampla est atque devexa quae deorsum ; sed perennem dat fraternus amor vitam

vere medium sic nostrum Christus erit. ubi caritas, etc.

20

Nam ut caritas coniungit et absentes, sic discordia seiungit et praesentes. unum omnes indivise sentiamus, ne et simul congregati dividamur. ubi caritas, etc.

45

et perpetuam maligna lis dat poenam. ubi caritas, etc. Unanimiter excelsum imploremus ut det pacem demens nostris in diebus; iungat fidei speique opus bonum, ut consortium captemus supernorum. ubi caritas, etc.

1 0 2.

55 103

PAULINUS OF AQUILEIA

PAULINUS OF AQUILEIA

'Gloria aeterno regi' decantemus et pro vita dominorum exoremus, multos ut cum ipsis annos gaudeamu9 propter quorum hic amorem congregamur. ubi caritas, etc.

77

60

On the Festival of St. Peter and St. Paul

ELIX per omnes festum mundi cardines F apostolorum praepollet alacriter, Petri beati, Pauli sacratissimi, quos Christus almo consecravit sanguine, ecclesiarum deputavit principes. Hi sunt olivae duae coram Domino et candelabra luce radiantia, praeclara caeli duo luminaria; fortia solvunt peccatorum vincula, portas Olympi reserant fidelibus. Habent supernas potestatem claudere sermone sedes, pandere splendentia limina poli super alta sidera; linguae eorum claves caeli factae sunt, larvas repellunt ultra mundi limites. Petrus beatus catenarum laqueos Christo iubente rupit mirabiliter, custos ovilis et doctor ecclesiae, pastorque gregis conservator ovium, arcet luporum truculentam rabiem. 10+

S

Quodcunque vinclis super terram 9trinxerit, erit in astris religatum fortiter et quod resolvit in terris arbitrio, erit solutum super caeli radium, in fine mundi iudex erit saeculi.

:lS

Non impar Paulus huic, doctor gentium, electionis templum sacratissinium, in morte compar, in corona particeps. ambo lucernae et decus ecclesiae in orbe claro coruscant vibramine.

30

o Roma felix, quae tantorum principum es purpurata pretioso sanguine ! excellis omnem mundi pulchritudinem, non laude tua, sed sanctorum meritis, quos cruentatis iugulasti gladiis.

3S

Vos ergo modo, gloriosi martyres, 10

15

Petre' beate, Paule mundi lilium, caelestis aulae triumphales milites, precibus almis vestris nos ab omnibus munite malis, ferte super aethera.

40

Gloria Deo per immensa saecula sit tibi, nate, decus et imperium, honor, potestas sanctoque spiritui, sit trinitati salus individua per infinita saeculorum saecula.

+5

:l0 10 5

ALCUIN

ALCUIN 79

He laments his Lost Nightingale

UAE te dextra mihi rapuit, luscinia, ruscis, illa meae fuerat invida laetitiae. Q tu mea dulcisonis implesti pectora musis, atque animum moestum carmine mellifluo. quapropter veniant volucrum simul undique coetus, carmine te mecum plangere Pierio, spreta colore tamen fueras non spreta 'canendo; lata sub angusto gutture vox sonuit, dulce melos iterans vario modulamine Musae, atque creatorem semper in ore canens. noctibus in furvis nusquam cessavit ab odis vox veneranda sacris, decus atque decor. quid mirum cherubim, seraphim si voce tonantem perpetua laudent, dum tua sic potuit? felix nimium, Dominum noctemque diemque qui studio tali semper in ore canit. non cibus atque potus fuerat tibi dulcior odis, alterius volucrum nec sociale iugum. hoc natura dedit, naturae et conditor almus, quem tu laudasti vocibus assiduis, ut nos instrueres vino somnoque sepultos somnigeram mentis rumpere segnitiem. quod tu fecisti, rationis et inscia sensus, indice natura nobiliore satis, sensibus hoc omnes magna et ratione vigentes gessissent aliquod tempus in ore suo. maxima laudanti merces in saecla manebit aeternum regem perpes in arce poli.

5

106

cuculum, Dafnin dulcSUIS.!ssime, nostrum, ' pLAN GAMtoUSrapu it sa:va n�verc� ; quem subi ulosls voclbus Illu� , quer er parit us plangam incipe tu senior, quaeso, Menalca prIor. s, s fueras cantare suetu 'Heu cuculus, nobi tUIS. nda nefa hora quae te nunc rapuit qua te regione rellqui, heu, cuculus, cuculus, t. . . . fuera dies ilIa s nobi infelix ven,iet sub te�pore veris, Non pereat cuculus,carm ma laeta clet, ens veni s et nobi Bacchus dimersit in undis, Heu mihi, si cucuneslumvort ice pestifero. qui rapiet iuve s� si vivat, redeat, nidolumsquedisserecucetrratunguadealmo fero. nec corvus cucu ,

10

•

.

0

0

Too Quick Despairer, wherefore wilt thou go ?

15

2.0

80

>

•

.

10

On his Cell

MEA cella, mihi habitatio dulcis, amata, undique te cingit ramis resonantlbus a:bos, silvula florigeris semper onusta comlS. prata salutiferis florebunt omnia et. herbis, quas medici quaerit dextra salut�s ope: . flumina te cingunt florentibus undlque npIs, retia piscator qua sua tendit ovans.

O semper in aeternum, me� cella, vale. 0

2. 5

10 7

5

ALCUIN pomiferis redolent ramis tua claustra per hortos, lilia cum rosulis candida mixta rubris.

omne genus volucrum matutinas personat odas, in te personuit quondam vox alma magistri,

G

LORIA, laus et honor tibi �it, rex Chri�te, redemptor,

quae sacro sophiae tradidit ore libros.

15

cui puerile decus prompslt hosanna plUm.

Israel es tu rex, Davidis et inclita proles,

nomine qui in Domini, rex benedicte, venis. coetus in excelsis te laudat caelicus omnis

te, mea cella, modo lacrimosis plango camenis, atque gemens casus pectore plango tuos,

2.0

te modo nee Flaccus nee vatis Homerus habebit,

plebs Hebraea tibi cum palmis obvia venit : . cum prece, voto, hymnis adsumus ecce ObI.

nee pueri musas per tua tecta canunt.

hi tibi passuro solvebant munia laudis; nos tibi regnanti pangimus ecce melos.

omnia mutantur ordinibus variis.

hi placuere tibi; placeat devotio nostra, rex pie, rex clemens, cui bona cuncta placent.

vertitur omne decus saecli sic namque repente, nil manet aeternum, nihil immutabile vere est, obscurat sacrum nox tenebrosa diem.

2. 5

perturbat placidum et tristior aura mare.

30

nequitia simus pueri, virtute vieti; . quod tenuere patres, da teneamus Iter.

degeneresque patrum ne simus ab arte piorum,

tu fugis a nobis semper ubique ruens.

nos tua post illos gratia sancta trahat.

tu fugiens fugias, Christum nos semper amemus, semper amor teneat pectora nostra Dei. ille pios famulos diro defendat ab hoste,

35

sis pius ascensor, tuus et nos simus asell�s, tecum nos capiat urbs veneranda Del.

ad caelum rapiens pectora nostra, suos;

pectore quem pariter toto laudemus, amemus ; nostra est ille pius gloria, vita, salus.

108

IS

virtus a vitiis nos capit alma tetris.

qua campis cervos agitabat sacra iuventus, nos miseri, cur te fugitivum, mundus, amamus ?

10

fecerat Hebraeos hos gloria sanguinis alti; nos facit Hebraeos transitus ecce pius. inclita terrenis transitur ad aethera victis,

decutit et flores subito hiems frigida pulcros,

incumbit fessus nunc bacula senior.

5

et mortalis homo et cuncta creata simul.

tu subito quoniam fugisti carmina vatum,

atque ignota manus te modo tota tenet.

d. 8z1

For the Palm Sunday Procession

8I

atque creatorem laudat in ore Deum.

in te temporibus certis laus sancta tonantis pacificis sonuit vocibus atque animis.

THEODULPH OF ORLEANS

10

IC19

2.0

ANGILBERT

FREDEGARD OF ST. RIQUIER ft. 825

82 The Thrush Charms away his Toothache

lAM pridem nimium residebam maestus amoeno pomerio chiram laevam positam subhabensque ad malam nimia dentum pro morte doloris. vox subito turdi nostras tunc perculit aures invalidas dulcis ·varios imitando volucres. ad sonitum galli resonabat gutture tenso; post vero merulae morem milvique sonabat; inde simul recinens velut aureolus nitidusque, bitrisci vocem frangebat et ipse pusilli. talia demirans, confestim diffugit ultro improbus ille dolor, qui me vexabat amare; deinde petens nidum, memetque laborque revisit. quem Deus appellat, ne me torquere parumper exim iam valeat, submisse flagito, noster. discite, lectores, avium cantus variarum; segnitiem mentis post rumpite nocte dieque, quo iugiter Domino laudes depromere dignas possitis, summa digne et vos audiat arce iudiciique die dicat: 'properate, beati, sumite nunc vobis ab origine regna parata mundi', de messi latitant quo perpete iusti, balsama quo redolent, fragrant et lilia semper, quo Deus omne bonum meritis clemensque rependit clementer famulis, gratis quos condidit ipse. 1 10

The Battle of Fontenoy

URORA cum primo mane tetram noctem dividet, sabbatum non illud fuit, sed Saturni dolium, de fraterna rupta pace gaudet daemon impius. Bella clamat, hinc et inde pugna gravis oritur, frater fratri mortem parat, nepoti avunculus; filius nee patri suo exhibet quod meruit. Caedes nulla peior fuit campo nee in Marcio; fracta est lex christianorum sanguinis proluvio, unde manus inferorum, gaudet gula Cerberi. Dextera praepotens Dei protexit Hlotharium, victor ille manu sua pugnavitque fortiter: ceteri si sic pugnassent, mox foret concordia. Ecce olim velut Iudas salvatorem tradidit, sic te, rex, tuique duces tradiderunt gladio: esto cautus, ne frauderis agnus lupo praevio. Fontaneto fontem dicunt, villam quoque rustici. ubi strages et ruina Francorum de sanguine: horrent campi, horrent silvae, horrent ipsi paludes. Gramen illud ros et imber nee humectat pIuvia, in quo fortes ceciderunt, proelio doctissimi, pater, mater, soror, frater, quos amici fleverant. Hoc autem scelus peractum, quod descripsi rithmice, Angelbertus ego vidi pugnansque cum aliis, solus de multis remansi prima frontis acie. 1\ .n.

5

10

IS

2.0

III

5

10

10

WALAFRID STRABO

ANGILBERT

Ima vallis retrospexi, verticemque iugeri, ubi suos inimicos rex fortis Hlotharius expugnabat fugientes usque forum rivuli. Karoli de parte vero, Hludovici pariter albent campi vestimentis mortuorum lineis, velut solent in autumno albescere avibus.

30

Laude pugna non est digna, nec canatur melode ; oriens, meridianus, occidens et aquilo plangant illos qui fuerunt illic casu mortui. Maledicta dies illa, nec in anni circulo numeretur, sed radatur ab omni memoria, iubar solis illi desit, aurora crepusculo.

3S

Noxque ilIa, nox amara, noxque dura nimium, in 'qua fortes ceciderunt, proelio doctissimi, pater, mater, soror, frater, quos amici fleverant. o luctum atque lamentum ! nudati sunt mortui, horum cames vultur, corvus, lupus vorant acriter: horrent, carent sepulturis, vanum iacet cadaver.

Ploratum et ululatum nec describo amplius: unusquisque quantum potest restringatque lacrimu ; pro illorum animabus deprecemur Dominum. WALAFRID STRABO

The ROJe and the Lily

lAM nisi me fessum via longior indupediret,

scrupeus atque novi terreret carminis ordo, debueram vibuma rosae pretiosa metallo IU

4-0

4-5

Pactoli et niveis Arabum circumdare gemmis. haec quia non Tyrio Germania tinguitur ostro, 5 lata nec ardenti se Gallia murice iactat, lutea purpurei reparat crementa quotannis ubertim floris, tantum qui protinus omnes herbarum vicisse comas virtute et odore 10 dicitur, ut merito florum flos esse feratur. in/icit hic oleum proprio de nomine dictum, quod quam saepe fiat mortalibus utile curis, nec meminisse potest hominum nec dicere quisquam. huic famosa suos opponunt lilia flores, longius horum etiam spirans odor imbuit auras, IS �ed si quis nivei candentia germina fructus triverit, aspersi mirabitur ilicet omnem nectaris ille fidem celeri periisse meatu, hoc quia virginitas fama su bnixa beata zo flore nitet, quam si nullus labor exagitarit sordis et illiciti non fregerit ardor amoris, Hagrat odore suo. porro si gloria pessum integritatis eat, foetor mutabit odorem. haec duo namque probabilium genera inclyta Horum ecclesiae 8ummas signant per saecula palmas, zs sanguine martyrii carpit quae dona rosarum, liliaque in fidei gestat candore nitentis. o mater virgo, fecundo germine mater, virga fide intacta, sponsi de nomine sponsa, sponsa, columba, domus regina, fidelis amica, 30 bello carpe rosas, laeta arripe lilia pace. Hos tibi sceptrigero venit generamine lesse, unicus antiquae reparator stirpis et auctor, lilia qui verbis vitaque dicavit amoena, morte rosas tinguens, pacemque et proelia membris 35 1 13

W ALAFRID STRABO

ANONYMOUS

liquit �n orbe suis, virtutem amplexus utramque, praemlaque ambobus servans aeterna triumphis. ANONYMOUS The Publican in the Temple

Cuius nos sacra sectantes exempla dicamus Deo: 'Deus benigne, nostri miserere, laxans debita Mitis et nos iustifica.'

before 8so

STANS a longe,

Qui pIurima perpetrarat facinora, Atque sua revolvens secum crimina Nolebat alta contemplari caeli sidera, Sed pectus tundens haec promebat ore lacrimans: 'Deus, propitius mihi peccatori esto �t mea omnia pius dele facinora.' Hac voce benignam promeruit clementiam, Necnon et iustificatus venit domum suam.

PAULUS ALBARUS ft. 8so 5

10

20

86

The Nightingale

OX, filomela, tua metrorum carmina vincit V et superat miris flamina magna modis. vox, ,filomela, tua dukis super organa pergit, cantica nam suabe fulgide magna canit. vox, philomela, tua superat sic gutture Musas, ut citharas vincat sivila" 'ter tua, ter'. sicque liras dukes cordarum pollice ductas excellis mukens, corda fobens hominum. cedat omnigena, tivi vox quoque garrula cedat, iudice me carmen fulgeat omne tuum. nulla certe tivi equeter nunc cantibus ales: et victrix hominum voce feras superum. die ergo varias blande modulamine voces et funde solite gutture sepe melos. porrige dukissonum gaudenti pectore plectrum et duke tibias gutture clange sonans. gloria summa Deo dico per secula Christo, qui nobis famulis gaudia tanta dedit. [ '1 5

10

IS

ANONYMOUS

DONATUS OF FIE SOLE c. 8so

Ireland

INIBUS occiduis describitur optima tellus F nomine et antiquis Scottia scripta libris. djves opum, argenti, gemmarum, vestis et auri, commoda corporibu8, aere, putre solo. melle fiuit pulchris et lacte Scottia campis, vestibus atque armis, frugibus, arte, viris. ursorum rabies nulla est ibi, saeva leonum semina nee umquam Scottica terra tulit. nulla venena nocent nec serpens serpit in herba nec conquesta canit garrula rana lacu. in qua Scottorum gentes habitare merentur, inclita gens hominum milite, pace, fide.

s

10

after 8So ( ?)

Veni, Cf'eator spiritus

ENI, creator spiri.�s, V mentes tuorum Vlslta, imple superna gratia, quae tu creasti, pectora. Qui paraclitus diceris, donum Dei altissimi, fons vivus, ignis, caritas et spiritalis unctio. II6

10

zo

MAGNENTIUS RABANUS MAURUS

ANONYMOUS 88

Tu septiformis munere, dextrae Dei tu digitus, tu rite promisso patris sermone ditans guttura. Accende lumen sensibus, infunde amorem cordibus, infirma nostri corporis virtute firmans perpeti. Hostem repellas longius, pacemque dones protinus, ductore sic te praevio vitemus omne noxium. Per te sciamus, da, patrem, noscamus atque filium, te utriusque spiritum credamus omni tempore. A Prayer to God

genitor, qui rerum es maximus au­ OMNIPOTENS ctor,

5

nate coaequalis spiritus atque Dei, unus natura, personis trinus et ipse vivificans cuncta, vita beata, Deus, respice me miserum fienti et miseratus adesto, qui graviter peccans aeger in orbe dego. eripe me his, invicte, malis, procul omnia pelle, quae mentem et corpus crimina dira tenent.

5

MAGNENTI US RABANUS MAURUS

nam vitam variis macularam erroribus omnem atque tuam legem spernere non timui. lingua, mente, manu commisi noxia multa, textus evangelii quaeque vetare solet. et quid tunc volui deceptus fraude maligni, quemve sequebar amens decipulam hostis amans? ac miser inferni redolentia. sulfure stagna ignem cum verme, perpete cum gemitu, elegi amare magis quam dulcia gaudia caeli, turiferos campos quam, paradise, tuos. heu miser, heu demens, ubi nunc tua vita periret, quosve dares gemitus tortus in igne dire, ni Deus immensae bonitatis, verus amator humanae formae, retraheret miserans ! fit quoque, quod dudum psalmista ast voce canebat, cum stupuit mirans dona superna Dei: ni foret adiutor Dominus, iam infernus haberet sontern trux animam et cruciaret earn. nunc, Deus l'.IJpe, tuum famulum pietate sueta conversum r�cipe, quem dolor excruciat. sana contritum, fientem solabere maestum, indulgens, quaeso, crimina cuncta tuo. da mihi spem veniae, fac corda maerentia laeta, commutans lacerum iam facias placidum. da:que fidem plenam, da spem, da pignus amoris, mandataque tua corde manuque geram. strinxi me voto; comple hoc, pius arbiter orbis, natura fragilis quod celerare nequit. sltque opus omne tuum, quodcumque expendis alumno, sit tibi laus soli gloria sitque tua. cumque velis vitae finem finemque laboris imponere, servo tunc miserere tuo,

10

20

25

30

35

IIS

M AGNENTI US RABANUS MAURUS

ne occursus saevus noceat, ne Tartarus ardens, missus sed lucis ducat astra polio dum iudex venias meritorum iura rependens, iustifices servum tunc, precor, ipse tuum, in dextra ponens, cum iustis praemia reddens, cernam quod vultum lucis in arce tuum. te, bone Iesu, precor, rector, salvator et auctor, quidquid protuleram rite loquendo prece hie, suscipias miserans famulum clementer et audi, ardua poscenti des quoque regna polio portio sim plebis laudes et in ordine cantem' sanctorum gratulans cantica grata tibi. gloria magna Deo, semper tibi gloria, Christe. amen, in aeternum gloria magna Deo. ad

45

50

GOTTSCHALK OF ORBAIS d. 869

Prayer 10 Chrisl

HRISTE, mearum C lux tenebrarum, memet in atrum criminis antrum sive barathrum respice lapsum. Unde per almum, te rogo, fiatum, nobile verbum, qui regis ipsum cum patre mundum cornpar in aevum,

s

10

GOTTSCHALK OF ORBAIS

;QTTSCHALK OF ORBAIS

Erue servum valde misellum. pelle piaclum, tolle reatum, dirige gressum, redde paratum. Atque clientem suscipe fientem teque timentem. da mihi mentern, fraude carentem, prava caventem, Ima sinentem, summa petentem teque colentem atque scientem, te venerantem, quin et amantem. Tu Deus unus cum patre summus, fiamine plenus, semper amandus, mente colendus seu venerandus. Tu metuendus rexque tremendus, tutor habendus et reverendus duxque sequendus atque petendus. r :w

15

2,0

2, 5

30

Inclitus omnis conditor orbis luxque perennis, tu pia cunctis norma ministris, forma salutis, Dextera fessis, spes quoque lapsis, palma regressis, sedula iustis gloria servis et decus almis. Spes mea, Christe, rex benedicte, lux pia vitae duxque perite, pastor amande, quin venerande, Respice nunc me, sequar ut te ; iam miserere iamque medere et tibi fac me iarnque placere.

+5

50

55

60

da,

35

Gloria lausque sit tibi, Christe, cum genitore, quin et amore. nunc utriusque. quin sine fine. ur

65

70

GOTTSCHALK OF ORBAIS

9I

GOTTSCHALK OF ORBAIS o Deus, miseri

Penitential Prayer

·

o DEUS, miseri

miserere servi. ex quo enim me iussisti hunc in mundum nasci, prae cunctis ego amavi vanitate pasci. heu, quid evenit mihi !

S

o Deus, miseri ·

o Deus" miseri

miserere servi. tu me, Domine, fecisti, ut servirem tibi ; ego miser te dimisi et longe abivi. heu, quid evenit mihi ! o Deus, miseri

miserere servi. tu me quoque redemisti de iugo servili, et ego te non agnovi nec ad te redivi. heu, quid evenit mihi !

10

·

zo

·

o Deus, miseri

miserere serVi. mandata, quae praecepisti, proh dolor, reliqui, fateor voce lugubri, nimium deliqui. heu, quid evenit mihi ! IZZ

Z5

.

mlserere servl. iram tuam provocavi crimine frequenti ideoque te offendi offensa ingenti. heu, quid evenit mihi ! o Deus, miseri ·

.

mlserere servl. IZ 3

3S

40

.

mlserere servl. voluptates non dimisi, sed his me addixi et totius me peccati vinculis devinxi. heu, quid evenit mihi ! o Deus, miseri

30

.

mlserere servI. cuncta bona praeterivi animo libenti atque multa mala egi pectore ferventi. heu, quid evenit mihi ! o Deus, miseri

IS

.

mlserere servl. almam legem, quam dedisti, denique neglexi et ilIa, quae vetuisti, avide dilexi. heu, quid evenit mihi !

4S

50

SS

GOTTSCHALK OF ORBAIS

sed quid plura dicam tibi, o pia lux saecli 1 mala quoque, quae permisi, cuncta miser feci. heu, quid evenit mihi !

GOTTSCHALK OF ORBAIS 60

o Deus, miseri

o Deus, miseri

miserere servL ergo iam succurre fienti, Domine, clienti, scelera tibi fatenti. veniam petenti. heu, quid evenit mihi !

65

75

o Deus, miseri

miserere servi. subveni te invocanti et in te speranti ; dextram da, quem redemisti, iam periditanti. heu, quid evenit mihi ! o Deus, miseri

miserere servi. igitur vos, omnes sancti, coheredes Christi, n",

miserere servi. alma tu, Maria, tui virgo mater Dei, interventu nunc salubri memor esto mei. heu, quid evenit mihi !

95

o Deus, miseri

o Deus, miseri

miserere servi. affer opem indigenti iam manu dementi vulneraque detegenti medere languenti. heu, quid evenit mihi !

exorate prece dulci pro me infelici. heu, quid evenit mihi !

miserere servi. sancte Michael, insigni supplicato regi, deprecentur atque cuncti angelorum chori. heu, quid evenit mihi !

100

105

o Deus, miseri 80

85

mi,erere servi. daviger quoque praecelsi, sancte Petre, regni, socios adiungens tibi preces funde patri. heu, quid evenit mihi !

I IO

o Deus, miseri

miserere servi. martyrumque gloriosi beatorum globi, uS

115

GOTTSCHALK OF ORBAIS

Hagitate pro miselli peccatis alumni. heu, quid evenit mihi ! Deus, miseri miserere servi. patriarchae quin electi et prophetae sancti, suffragamini petenti precibus clienti. heu, quid evenit mihi ! Deus, miseri miserere servi. virgines darae, ves:ri per amorem sponsl memoramini nunc mei delictis oppressi. heu, quid evenit mihi ! Deus, miseri miserere servi. insuper vos, summi Dei confessores almi, opem ferte, precor, mihi oratu instanti. heu, quid evenit mihi ! o

GOTTSCHALK OF ORBAIS

11.0

us

o

o.

130

o

92

o

cur iubes canere?

quid iubes, pusiole, UTquare mandas, filiole,

carmen dulce me cantare, 11.6

1 35

140

cum sim longe exsul valde intra mare? o cur iubes canere? Magis mihi, miserule, Here libet, puerule, plus plorare quam cantare carmen tale, iubes quale, amor care. o cur iubes canere? Mallem, scias, pusillule, ut velles tu, fratercule, pio corde condolere mihi atque prona mente conlugere. o cur iubes canere? Scis, divine tiruncule, scis, superne clientule, diu me exsulare, multa die sive nocte tolerare. o cur iubes canere? Scis captivae plebeculae Israeli cognomine praeceptum in Babylone decantare extra longe fines Iudae. o cur iubes canere? Non potuerunt utique nee debuerunt itaque

5

10

15

1.0

hie

1 1.7

1. 5

30

GOTTSCHALK Ol" ORBAIS

carmen dulce coram gente aliena nostrae terrae resonare. o cur iubes canere ?

93

Sed quia vis omnimode, o sodalis egregie, canam patri filioque simul atque procedente ex utroque. hoc cano ultronee. Benedictus es, Domi�e, pater, nate, paraclite, Deus trine, Deus une, Deus summe, Deus pie, Deus iuste. hoc cano spontanee. Exsul ego diuscule hoc in mari sum, Domine, annos nempe duos fere nosti fore ; sed iamiamque miserere. hoc rogo humillime. Interim cum pusione situs in hac regione, psallam ore, psallam corde, psallam die, psallam nocte carmen dulc.e tibi, rex piissime. uS

GOTTSCHALK ( ?)

3S

The begimting of the Eclogue of Theodulus j\ETHIOPUM terras iam fervida torruit aestas,

.l"l.. in Cancro solis dum volvitur aureus axis;

4S

so

ss

60

compuleratque suas tiliae sub amoena capellas natus ab Athenis pastor cognomine Pseustis; pellis pantherae corpus cui �exit utrimque discolor et rigidas perftavit fistula buccas emittens sonitum per mille foramina vocum. ad fontem iuxta pasceoat oyes Alithia, virgo decora nimis David de semine regis cuius habens citharam ftuvii percussit ad undam. substiterat ftuvius tanta dulcedine captus auscultando quasi modulantis carinina plectri ipseque balantum grex obliviscitur esum. non tulerat Pseustis, sed motus felle doloris litoris alterius proclamat ab aggere tutus: 'cur, Alithia, canis rebus stultissima mutis ? si iuvat, ut vincas, mecum certare potestas: fistula nostra tuum cedet, si vincis, in usum; victa dabis citharam ; legem coeamus in aequam' illa refert: 'nee dicta movent nee praemia mulcent me tua nunc adeo, quia vulnere mordeor uno: quo res cumque cadit, testis nisi sedulus assit, si victus fueris, non me vicisse fateris. sed quia mutari nescit sententia coepti, en adaquare gregem, simul et relevare calorem nostra venit Fronesis ; sedeat pro iudice nobis.'

10

IS

zo

zs

GOTTSCHALK

(1)

GERALDUS

Pseustis ad haec: 'video, quod eam sors obtulit ultro. huc ades, 0 Fronesi ! nam sufficit hora diei, I� ut tua lam nostro postponas seria ludo.' tunc mater Fronesis: 'adaquato me grege quamvis 30 accelerare domum iussisset uterque parentum nec dubitem poenas, si quicquam tardo, paratas, laeta feram talis praesumens gaudia litis. perge prior, Pseusti, quia masculus; ilIa sequaci aequabit studio. sit tetras in ordine vestro, 3S Pitagorae numerus. sol augeat, obsecro, tempus.' •

SEDULIUS SCOTTUS

His Manner of Life

d. after 874

AUT lego vel scribo, doceo scrutorve Bophian :

n obsecro celsithronum nocte dieque meum.

veacor, poto libens, rithmizans invoco musas, dormisco stertens: ora Deum vigilans. conscia mens scelerum defiet peccamina vitae: parcite vos misero, Christe, Maria, viro.

5

GERALDUS

95

9th cent

Walther's Battle 'With Gunther and Hagen

N. vir �altharius �issa cum .cuspide currens

evagtnato regem lmportumor ense impetit et scuta dextra de parte revulso ictum praevalidum ac mirandum fecit eique crus cum poblite adusque femur decerpserat omne. 1 30

5

ille super parmam ante pedes mox concidit huius. paIluit exanguis domino recidente sateIles. Alpharides spatam tollens iterato cruentam ardebat lapso postremum infiigere vulnus. 10 immemor at proprii Hagano vir forte doloris aeratum caput inclinans obiecit ad ictum. extensam cohibere manum non quiverat heros, sed cassis fabrefacta diu me1iusque peracta excipit assultum mox et scintillat in altum. cuius duritia stupefactus dissilit ensis, IS proh dolor ! e t crepitans partim micat aere e t herbis. Belliger ut frameae murcatae fragmina vidit, indigne tulit ac nimia furit eff"erus ira impatiensque sui capulum sine pondere ferri, quamlibet eximo praestaret et arte metallo, protinus abiecit monimentaque tristia sprevit; qui dum forte manum iam enormiter exeruisset, abstulit hanc Hagano sat laetus vulnere prompto. in medio iactus recidebat dextera fortis · gentibus ac populis multis suspecta tyrannis, innumerabilibus quae fulserat ante trophaeis. sed vir praecipuus nec laevis cedere gnarus, sana mente potens carnis superare dolores, non desperavit neque vultus concidit eius, verum vulnigeram clipeo insertaverat ulnam incolumique manu mox eripuit semispatam, qua dextrum cinxisse latus memoravimus illum, ilico vindictam capiens ex hoste severam. oam feriens dextrum Haganoni eff"odit ocellum ac timpus resecans pariterque labella revellens olli bis ternos discussit ab ore molares. 131

zo

zs

30

3S

GERALDUS

ANONYMOUS

Tali negotio dirimuntur proelia facto quemque suum vulnus atque aeger anhelitus arma ponere persuasit. quisnam hinc immunis abiret, qua duo magnanimi heroes tam viribus aequi quam fervore animi steterant jn fulmine belli ?

o dies ilIa, in qua manifesta sic erunt cuncta !

4-0

Postquam finis adest, insignia quemque notabant: illic Guntharii regis pes, palma iacebat Waltharii nec non tremulus Haganonis ocellus. sic sic armillas partiti sunt Avarenses !

Et quid faciet virgula, quid tabella, si ita pavescet poli columnella 1 Et quid sentient humana, quid terrena, si ita tremescet polorum caterva ?

4-5

ANONYMOUS C· 900

o rex, sempiterna qui Iargiris nobis omnia moderna.

The Day of Judgement ORTIS atque amara

F

Ne nos sinas ire in inferni taetra zabulorum loca,

Erit tunc dies illa,

In qua perient cuncta, Quae videntur, corporea, tellus et omnia natantia.

Columna caeli ad nututu illius tremescet alta. t3:&

:&5

30

Sed duc ad angelorum regna. 5

ANONYMOUS

Iudex mitis p.rebit, ut districte puniat, Iudicabitque saecla, qui creavit omnia.

:&0

C. 900

97 10

Sequence for the First Sunday in Advent ALUS aeterna,

S indeficiens mundi vita, Lux sempiterna, et redemptio vere nostra, 133

ANONYMOUS

ANONYMOUS

Condolens humana perire saeda per temptantis numina, Non linquens excelsa adisti ima propria dementia.

c. goo

98 10

Mox tua spontanea gratia, assumens humana, Quae fuerant perdita omma salvasti terrea,

IS

zo

In secundo nosque libera. Z5

iudicabis omnia, Compti stola incorrupta nosmet tua Subsequamur mox vestigia quocumque visa. 1 34

Cuncto mundo nuntians gaudia

30

5

Respondens placido vultu, dulci voce dixit Alleluia: 'Angelus mihi de Christo indicavit pia miracula; Resurrexisse Dominum siderum cecinit voce laudanda.

Adventu primo iustifica, Ut, cum facta luce magna

LELUIA, dic nobis Rquibus e terris nova Nostram rursus visitas patriam ?

Ferens mundo gaudia. Tu animas et corpora nostra, Christe, expia, Ut possideas lucida nosmet habitacula.

The Song of the Return of the Alleluia

10

IS

Mox ergo pennas volucris vacuas dirigens laeta per auras Redii, famulis ut dicam vacuatam legem veterem et novam regnare gratiam. 135

2.0

ANONYMOUS

Itaque plaudite, famuli, voce cIara: Christus hodie redemit nos a morte dira.

ANONYMOUS

Iesum Nazarenum crucifixum, o caelicolae.

:l S

Non est hic ; surrexit, sicut praedixerat. ite, nuntiate, quia surrexit.

30

Pater filium tradidit servis, ut interimerent pro salute nostra. Sponte subiit filius mortem, ut nos redimeret morte ab aeterna.

3S

C· 9OO

IOO

ACREUNTI carmine

4S

c. 900

Q

UEM quaeritis in sepulchro, o christicolae ? 1 36

pedem pedi lentiscere et tramitem transducere.

Sunt saecIa praeclarissima, sunt prata vernantissima, formosa gaudent omnia, sunt grata nostri moenia.

ANONYMOUS

99

'Anacreontic' Song

N telam libet contexere,

Christus est pax nostra.'

Quem quaeritis in sepulchro?

10

ANONYMOUS

Nunc requiem raperc licet omnibus et frui vita perpetua. Nunc colite pariter mecum, famuli, celebri Iaude sanctum Pascha.

Alleluia, resurrexit Dominus, hodie resurrexit leo fortis, filius Dei. Deo gratias: dicite, eia, ruurrex; et {ltlhue tecum, etc.

5

Laetentur ergo somata et rideant praecordia, amor petens finitima sint cuncta vitulantia. 1 37

S

10

ANONYMOUS

Phoebus rotat per tempota torquens polorum lumina; somnum susurrant fiumina, ayes canunt et dulcia. Turtur prior dans oscina, rauce sonat post ardea; sistema miscens merula, olos implet croemata.

ANONYMOUS

15

2.0

Myrto sedens lusciola, 'vos cara', dicens, 'pignora, audite matris famina, dum lustrat aether sidera. Cantans mei similia, canora prolis germina, cantu Deo dignissima tractim refrange guttura. Tu namque plebs laetissima, tantum Dei tu psaltria divina cantans cantica per blanda cordis viscera. Materna iam nunc formula ut rostra vincas plumea, futura vocis organa contempera citissima.' Hoc dixit et mox iubila secuntur subtilissima ; melum fit voce tinnula soporans mentis intima. 138

Densantur hinc spectacula, accurrit omnis bestia, leaena, lynx et dammula, caudata stans vulpecula. Pisces relinquunt aequora et vada sunt retrograda; pulsando Codrus ilia praegnas adest invidia. Auro sedet rex aquila, circum cohors per agmina, gemmata pavo tergora, cornix subest et garrula.

2. S

30

35

Corvina quin centuria, ardet phalans et milvea; de marte tractant omina, vincatur ut lusciola. Palumbes at iuvencula praesumit e victoria; gallus prior cum merula disrumpta plangunt ilia;

4S

50

ss

60

Cicadis infians iecora campo crepat misellula i palmam tenet lusciola versus trahens per sibila. Turbata gens tutn rostrea, exsanguis hinc et aquila; frigescit, in praecordia virtusque cedit ossea. 1 39

65

ANONYMOUS

Praeco fugae fit ulula urgens gradi per abdita, pudore mens ne conscia poenas luat per saecula.

ANONYMOUS

Tunc versa castra plumea sparsim legunt aumatia auraeque fissa flamina, petuntur tecta silvea.

75

ANONYMOUS o

IOI

TU, qui servas armis ista moenia, O noli dormire, moneo, sed vigila. dum Hector vigil extitit in Troia, non eam cepit fraudulenta Graecia. prima quiete dormiente Troia laxavit Synon fallax claustra perfida. Nos adoremus celsa Christi numina: illi canora demus nostra iubila. illius magna fisi sub custodia haec vigilantes iubilemus carmina. divina, mundi rex Christe, custodia, sub tua serva haec castra vigilia. .

ROMA nobilis, orbis et domina O cunctarum urbium excellentissima,

!

Petre, tu praepotens caelorum claviger, vota precantium exaudi iugiter. cum bis sex tribuum sederis arbiter, factus placabilis iudica leniter, teque precantibus nunc temporaliter ferto suffragia misericorditer. Paule, suscipe nostra precamina, cuius philosophos vicit industria; factus oeconomus in domo regia, divini muneris appone fercula; ut quae repleverit te sapientia ipsa nos repleat tua per dogmata. o

C· 900

5

&. 900

Roma nobilis

roseo martyrum sanguine rubea, albis et virginum IUiis candida; salutem dicimus tibi per omnia, te benedicimus-salve per saecula

Watching Song

I02

5

•

•

. . Sancta Maria, mater Christi splendida, haec cum Iohanne teothocos impetra, quorum hie sancta venerantur pignora et quibus ista sunt sacrata limina; quo duce victrix est in bello dextera et sine ipso nihil valent iacula.

10

•

10

Fortis iuventus, virtus audax bellica, vestra per muros audiantur carmina, et sit in armis altema vigilia, ne fraus hostilis haec invadat moenia. resultet echo 'comes, eia vigila' per muros 'eia' dicat echo 'vigila'.

IS

2.0

ANONYMOUS

ANONYMOUS C· 900

I03

o

AD MIRABILE Veneris idolum, O cuius materiae nihil est frivolum; archos te protegat, qui stellas et polum fecit, et maria condidit et solum. furis, ingenio non sentias dolum: Clotho te diligat, quae baiulat colum. Saluto puerum non per hypothesim, sed firmo pectore deprecor Lachesim, sororem Atropos, ne curet haeresim. Neptunum comitem habeas et Thetim cum vectus fueris per fiuvium Athesim. quo fugis, amabo, cum te dilexerim? miser quid faciam, cum te non viderim? Dura materies ex matris ossibus creavit homines iactis lapidibus: ex quibus unus est iste puerulus, qui lacrimabiles non curat gemitus. cum tristis fuero, gaudebit aemulus: ut cerva rugio, cum fugit hinnulus.

C· 915

I04 Prologue to a Panegyrical Poem on the Emperor Berengar. Dialogue between the Author and his Book

admirabile Feneris idolum

5

10

'NoN hederam sperare vales laurumve, libelle, quae largita suis tempora prisca viris. contulit haec magno labyrinthea fabula Homero Aeneisque tibi, docte poeta Maro.' atria tunc divum resonabant carmine vatum: respueten musam quaeque proseucha tuam; Pierio fiagrabat eis sed munere sanguis: prosequitur gressum nulla Thalia tuum. hinc metuo rapidas ex te nigrescere fiammas, auribus ut nitidis vilia verba dabis.' 'quid vanis totiens agitas haec tempora dictis, carmina quae profers si igne v�randa times? desine; nunc etenim nullus tua carmina curat: haec faciunt urbi, haec quoque rure viri. quid tibi praeterea duros tolerasse labores profuit ac longos accelerasse vias? endromidos te cura magis victusque fatigat: hinc fugito nugas, quas memorare paras.' 'irrita saepe mihi cumulas quae murmura, codex, non poterunt votis addere claustra meis. seria cuncta cadant, opto, et labor �mnis abesto, dum capiti summo xenia parva dabo. nonne vides, tacitis abeant ut saecla triumphis, quos agitat toto orbe colendus homo? tu licet exustus vacuas solvaris in auras,

5

10

IS

IS

20

25

ANONYMOUS

ANONYMOUS

pars melior summi scribet amore viri. supplice sed voto Christum rogitemus ovantes, quo faveat coeptis patris ab arce meis. haud moveor plausu populi vel munere circi: sat· mihi pauca viri ponere facta piL' Christe, poli convexa pio qui numine torques, da, queat ut famulus farier apta tuus ! ANONYMOUS c.

I05

Sequence for the Resurrection

Campi, eremi, germinate germina odorifera magnarum rosarum et lilia. 30

loth cent.

VI polique conditoti R alacres ferant Melodias cetus, simul astra necne aequora;

5

10

Redemptori carmina iubilate, cacumina Montium omnium; silvarum, frondium expandite densarum Hoscula pulcherrima ; 144-

:to

Quam primum cecinit caterva angelorum, pax in tellure descendit vera. Hodie caeli melliHui facti nam exstant;

:t5

Maria undas purpuratis conchulis aequant.

Reboare non cessent globorum luminaria. Angelorum fistula et vox societur nostra.

Ortus, Occasus, Oriona laudes reboent: in excelsis Deo Hosanna.

Titan rutilat, sed et radiis suis placidum aH"ert iubarem et cunctus orbis modo exsultat. Clara processit virga ex lease proferens velut ex aromatibus virtutum unguenta optima. Foeno iacere non abhorruit patris proles unica ;

15

Ab arce summa patris venit legens humillima loca, 1 4$

JO

35

40

ANONYMOUS

Velatus came nostra, ViIi strictus fascia. Tempus impletum corporis lustra sex iam peracta Levatus cruce alta patri litatur hostia. Expavit terra, tremuerunt aequora, monumentaque patent aperta, sanctorum resurgunt corpora. Immolatus nostra salute, depositus de cruce datur sepulcro, sed et die resurgens tertia Ovem reduxit ad caulas, quae dudum diu oberraverat. Vox angelica Christo reboat ovans de ove perdita, Pietate paterna iam recuperata, Ipsaque die sancta visitans iam castra Apostolicaque ipsi dat praeconia iucunda per saeda. 1 46

ANONYMOUS loth

45

50

55

60

Io6

cent.

The Oriole, a Visitor to the Monastery

APUT gemmato, caeteris praedarus; C mane consurgit, admonet suos pares; suave canet ad monacharum aures. Est nominatus auriolus darus; in ulnis virdis, pectus purpuratum longum producit sibilum per auras. Plateo collo et iacintina crura, dorso crogato et cauda galluca; in quercu canet, dum fratres manducant. Giro se turnat, in ramo iucundat; respectu darus, lucet tamquam aurum; ut laetus mimus, tales facit risos. Nido suspensus ad suos pullones; ut eum cernant sui amatores, cunctas praecellit parvulorum voces. Pedes turinos, oculos praedaros; velox in pinnis, voce modulatus; sanctorum grege dulciter amatus. In vespertino exultat garritu, suave canet monachis auditu, solis occasu redit ad secretum. 1 47

5

10

ao

ANONYMOUS

C nunc Alleluia.

Fluctus et undae, imber et procellae, tempestas et serenitas, cauma, gelu, nix, pruinae, saltus, nemQra pangant Alleluia.

In laudibus aeterni regis haec plebs resuItet Alleluia.

Hinc, variae volucres. creatorem laudibus concinite cum Alleluia;

ANONYMOUS loth cent.

I07

The Alleluialic Sequence ANTEMUS cuncti melodum

5

Ast iIIinc respondeant voces altae diversarum bestiarum Alleluia.

Hoc, denique caelestes chori cantant in altum Alleluia. Hoc beatorum per prata paradisiaca psallat concentus Alleluia. Quin et astrorum micantia luminaria iubilant altum Alleluia. Nubium cursus, ventorum volatus, fulgurum coruscatio et tonitruum sonitus dulce consonent simul Alleluia. 148

10

30

35

Istinc montium ceIsi vertices sonent Alleluia ; Illinc vallium profunditates saltent Alleluia.

IS

Z5

Tu quoque, maris iubilans abysse, die Alleluia.

40

45

Necnon terrarum molis immensitates: Alltluia. zo

Nunc omne genus humanum laudans exsultet Alleluia. 149

50

ANONYMOUS

Et creatori grates frequentans consonet

NOTKER BALBULUS

AlIduia.

Hoc denique nomen audire iugiter delectatur

ro8 55

A/le/uia.

Hoc etiam carmen caeleste comprobat ipse Christus 60

Alle/uia.

Nunc vos, socii, cantate laetantes 0

Alle/uia;

Et vos pueruli, respondete semper

65

Alle/uia.

Nunc omnes canite simul Domino, Christo pneumatique Laus trinitati aeternae:

Alle/uia

Alleluia

AIIe/uia.

Alle/uia, AIIe/uia, Alle/uia, Alle/uia, Alle/uia, Alle/uia.

I SO

70

Sequence for the Dedication of a Church

SALLAT ecclesia, P mater illibata et virgo sine ruga, honorem huius ecclesiae. Haec domus aulae caelestis probatur particeps In laude regis caelorum et ceremoniis Et lumine continuo aemulans civitatem sine tenebris Et corpora in gremio confovens animarum, quae in caeio vivunt. Quam dextra protegat Dei Ad laudem ipsius diu ! Hic novam prolem gratia parturit fecunda spiritu sancto; 151

d· 9I2

5

10

IS

20

NOTKER BALBULUS

NOTKER BALBUI.US

Angeli cives visitant hic suos, et corpus sumitur lesu ; Fugiunt universa corpori nocua;

Terge, mater, fluentes ocul08. Z5

Pere.unt peccatricis animae crimina; Hic vox laetitiae personat; Hic pax et gaudia redundant; Hac domo trinitati !aus et gloria semper resultant. I09

35

Rachel Mourning for a Martyr

Q Mater, ploras

UID tu, virgo

Ceu sororis aniculae Lippitudo eum iuvet ! 1 5Z

5

15

Cum sim orbata nato, paupertatem meam qui solus curaret; Qui non hostibus cederet angustos terminos, quos mihi Iacob acquisivit; Quique stolidis fratribus, quos multos, proh dolor, extuli, esset profuturus l'

Rachel formosa, Cuius vultus Iacob delectat P

Quam te decent genarum rimulae ? ' Heu, heu, heu, quid me incusati8 fletus incassum fudisse,

30

10

Numquid flendus est iste, qui regnuro possedit caeleste Quique prece frequenti miseris fratribus apud Deum auxiliatur ? 153

Z5

ODO OF CLUNY

dissona matheriem rerum qui elementa feracem (frigida nam calidis compugnant, humida siccis ponderis expertes et contra pondus habentes) concordes dat habere vices, Deus inde probatur. ergo fit invisus per visibilem manifestus, principium sine principio, finis sine fine.

ANONYMOUS C· 940

IrO

Ecbasis Captivi; the Blackbird and the Nightingale sing of Christ's Passion

ONCENTU parili memoratur passio Christi. C p�sser uterque Deum caesum fIet verbere lesum, . factus, claudens spiramina flatus; exammls commutat vocem, dum turbant tristia laudem' organa divertit, dum Christi vulnera plangit, solvitur in luctum, recolens Dominum crucifixum, squalet se cinere, dum fertur motio terrae, offuscat visum, memorans solem tenebratum. hi gemini trepidas pressere ad pectora palmas; 10 unicus ut matrem, sic deflent hi patientem. his avibus motis stupuit militia regis; turbatur pardus, tarn gratum perdere munus.

LETALDTiTS

5

ODO OF CLUNY III

God Manifest in his Works

d. 9 4 3

DE;'C i�visibilis !.Ilundum, qui cernitur, egit, ft. mdlcet ut per opus se opifex mirabile mirus. maxima res mundus rerum, quas cernimus, extat. conficit hunc aer, tellus, mare, sidus et aether. aethera curva putes, planum cum sit teres arvum. aer et ignis eunt susum, aequor et arva deorsum. nympha gravis volucri libratur in aera ductu, ne co�pus dubites super aethera posse manere, perfidlOsa cohors comicorum quod negat esse. 1 54

Ir2

10

IS

C· 950-1000

Within emerges from the Whale's Belly

QUALIDUS hinc Within superas procedit ad auras. S turtur ut exuvias mediis nudata pruinis prim� vere redit,-vel, cum reditura iuventus implumes aquilas post multum sustinet aevum: illis deciduo spoliantur tegmine membra, perspicuamque aciem dudum tegit invida nubes, arma ruunt pedibus, frustantur guttura rostro, defessumque animum refovet spes nulla rapinae: sic Anglo, reducem dum cemit ab aequore lucem, calvities exesa apicem deterserat omnem, et cutis emissos excocta reliquerat ungues, palpebraque accrescens densas invexerat umbras, et nova lux oculos, tanta sub nocte gravatos, dum redit, offendit, nec cemere litus amoenum sufficiunt, ipsosque ruunt qui ex urbe propinquos vox vel sola manus, non visus munera produnt.

10

5

IS

ANONYMOUS

lsaias cecinit; synagoga meminit, nunquam tamen desinit esse caeca ;

ANONYMOUS c. IIOO

II3

Sequence for Christmas

�ETABUNDUS

Si non suis vatibus, credat vel gentilibus Sibyllinis versibus haec praedicta.

exsultet fidelis chorus, alle1uia;

Regem regum intactae profudit torus: res miranda.

5

Sicut sidus radium, profert virgo filium pari forma;

Verbum, mens altissimi, corporari passum est came sumpta. 1 56

35

Quem docet litera, natum considera; ipsum genuit puerpera.

10

15

'Neque sidus radio neqne mater filio fit corrupta. Cedrus alta Libani conformatur hyssopo valle nostra ;

30

Infelix, propera, crede vel vetera; cur damnaberis, gens misera ?

Angelus consilii natus est de virgine, sol de stella, Sol occasum nesciens, stella semper rutilans. semper clara.

�s

ANONYMOUS II4 2.0

Alma Redemptoris Mater

?

c.

I Ith cent.

,RMA redemptoris mater, quae pervia caeli

porta manes et stella maris, succurre cadenti surgere qui curat populo, tu quae genuisti natura mirante tuum sanctum genitorem, virgo prius ac posterius, Gabrielis ab ore 5 sumens illud Ave, peccatorum miserere. 1 57

ANONYMOUS

ANONYMOUS II5

II6 l I th cent.

Quis est hic ?

UIS est hic qui pulsat ad ostium, noctis rumpens somnium Q me vocat: '0 virginum'pulcherrima, soror, coniux, gemma splendidissima ! cito surgens aperi, dulcissima. Ego sum summi regis filius, primus et novissimus, qui de cadis in hlls veni tenebras, liberare captivorum mimas, mortem et multas iniurias.' Mox ego dereliqui lectulum, cucurri ad pessulum: ut dilecto tota domus pateat, et mens mea plenissime videat quem videre maxime desiderat. At ille iam inde transierat, ostium reliquerat. quid ergo, miserrima, quid facerem? lacrimando sum secuta iuvenem, manu. cuius plasmaverunt hominem. Vigiles \lrbis invenerunt me, exspoliaverunt me, abstulerunt et dederunt pallium, cantaverunt mihi novum canticum quo in regis inducar palatium. 158 r

pasSU!

5 10 15

�o

�5

Sequence for St. Nicholas

ONGAUDENTES exsultemus C vocali concordia Ad beati Nicolai festiva sollemnia, Qui in cunis adhuc iacens servando ieiunia Ad papillas coepit summa promereri gaudia. Adulescens amplexatur literarum studia Alienus et immunis ab omni lascivia. Felix confessor, cuius fuit dignitatis vox de caelo nuntia, Per quam provectus praesulatus sublimatur ad summa fastigia. Erat in eius animo pietas eximia, et oppressis impendebat multa beneficia. 159

I lth cent.

10

15

20

ANONYMOUS

ANONYMOUS

Auro per eum virginum tollitur infamia atque patris earundem levatur inopia. Quidam nautae navigantes et contra fluctuum saevitiam luctantes navi paene dissoluta,

Nos, qui sumus in hoc mundo vitiorum in profundo iam passi naufragia,

Z5

Gloriose Nicolae, ad salutis portum trahe, ubi pax et gloria; Illam nobis unctionem impetres ad Dominum prece pia,

JO

lam de vita desperantes, in tanto positi periculo clamantes voce dicunt omnes una: '0 beate Nicolae, nos ad portum maris trahe de mortis angustia;

Qui sanavit laesio�em multorum peccammum in Maria. 35

Et coronet eos Christus post vitae curricula.

late nth cent.

II 7

Verbum bonum el suave

V personemus, illud Ave,

ERBUM bonum et suave

+5

Ex ipsius tumba manat unctionis copia,

160

65

ANONYMOUS

Dum clamarent nec incassum, ecce, quidam dicens: 'assum ad vestra. praesidia.'

Quae infirmos omnes sanat per eius suffragia.

60

Huius festum celebrantes gaudeant per saecula,

Trahe nos ad portum maris, tu qui tot auxiliaris pietatis gratia.'

Statim aura datur grata et ternpestas fit sedata, quieverunt maria.

55

SO

per quod Christi fit conclave virgo, mater, filia; Per quod Ave salutata mox concepit fecundata virgo, David stirpe nata, inter spinas lilia. 161

5

ANONYMOUS

Ave, veri Salomonis mater, vellus Gedeonis cuius magi tribus donis laudant puerperium. Ave, solem genuisti, ave, prolem protulisti, mundo lapso contulisti vitam et imperium. Ave, mater verbi summi, maris portus, signum dumi, aromatum virga fumi, ange10rum domina; Supplicamus, nos emenda, emendatos nos commenda tuo nato ad habenda sempiterna gaudia. ANONYMOUS IIB

Sequence on the Virgin Mary

ODIERNAE lux diei H ce1ebris in matris Dei agitur memoria. Decantemus in hac die semper virginis Mariae laudes et praeconia. Omnis homo, omni hora ipsam ora et implora eius patrocinia; 1 6z

ANONYMOUS

Psalle, psalle nisu toto cordis oris, voce, voto: 'ave, plena gratia.' Ave, domina caelorum inexperta viri torum, parens pans nescla; Fecundata sine viro genuisti more miro genitorem filia. Florens hortus austro fiante, porta clausa post et ante, via viris invia; Fusa cae1i rore tellus, fusum Gedeonis vellus deitatis pluvia. Salve, decus firmamenti, tu caliginosae menti desuper irradia; Placa mare, maris stella, ne involvat nos procella et tempestas obvia. FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS'

10

15

20

I Ith cent.

5

II9

10

15

2. 5

30

I I th cent. MS.

(I) Lantfrid and Cobbo

MNIS sonus cantilene trifariam fit. O nam aut fidium concentu sonus constat pulsu plectri manusve, 163

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS'

ut sunt discrepantie vocum variis chordarum generibus ; Aut tibiarum canorus redditur flatus, fistularum ut sunt discrimina, queque folIe ventris orisque tumidi flatu perstrepentia pulchre mentem mulcisonant;

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' 5

10

Aut multimodis gutture canoro idem sonus redditur plurimarum faucium, hominum volucrum animantiumque, sicque in pulsu guttureque agitur. His modis canamus carorum sotiorumque actus, quorum in honorem pretitulatur prohemium hocce pulchre Lantifridi Cobbonisque pernobili stemmate. Quamvis amicitiarum genera plura legantur, non sunt adeo preclara ut istorum sodaliuIn, qui communes extiterunt in tantum, ut neuter horum suapte quid possideret nec gazarum nec servorum nec alicuius suppellectilis; alter horum quicquid vellet, ab altere ratum foret; more ambo coequales, in nullo umquam dissides, quasi duo unus esset, in omnibus similes. 1 6,.

15

:to

:t 5

30

Porro prior orsus Cobbo dixit fratri sotio : 'diu mihi hic regale incumbit servitium, quod fratJ.:es affinesque visendo non adeam, immemor meorum. ideo ultra mare revertar, unde huc adveni ; illorum aifectui veniendo ad illos ibi satisfaciam.' 'Tedet me,' Lantfridus inquit, 'vite proprie tam dire, ut absque te solus hic degam. nam arripiens coniugem tecum pergam exul, tecum, ut tu diu factus mecum vicem rependens amori.' sicque pergentes litora maris applicarunt pariter. tum infit Cobbo sodali : 'hortor, frater, maneas : redeam visendo te en vita comite ; unum memoriale frater fratri facias: Uxorem, quam tibi solam vendicasti propriam, mihi dedas, ut licenter fruar eius amplexu.'

3S

4-0

4-5

50

55

60

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS'

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS' nihil hesitando manum

I20

manui eiu8 tribuens hilare : 'fruere ut libet, frater,

ea,

ne dicatur, quod se� otim

(2) Modus Liebinc. The Snow Child

VERTITE, N

omnes populi,

nisus sim quid possidere.'

ridiculum

classe tunc apparata

et audite, quomodo

ducit secum in equor.

Suevum mulier

5

et ipse illam

Stans Lantfridus super litus

defraudaret.

cantibus chordarum ait:

Constantie

'Cobbo frater, fidem tene,

civis Suevulu�

hactenus ut feceras,

trans equora

nam indecens est aff"ect.um sequendo voti honorem perdere : dedecus frater fratri ne fiat.'

75

10

gazam portans navibus domi coniugem lascivam nimis

sicque diu canendo

relinquebat.

post illum intuitus, longius eum non cernens

Vix remige

fregit rupe timpanum.

80

15

triste secat mare, ecce subito

At Cobbo collisum

orta tempestate

fratrem non ferens

furit pelagus,

mox vertendo mulcet:

certant fiamina,

'en habes, perdulcis amor,

tolIuntur fiuctus,

quod dedisti, intactum ante amoris experimentum.

85

post multaque exulem vagum littore

iam non est, quod experiatur ultra;

longinquo nothus

ceptum iter relinquam.'

exponebat. Nee interim domi vacat coniux; mimi aderant, 1 66

2.0

167

2.5

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS'

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS'

iuvenes secuntur, quos et immemor viri exulis excepit gaudens atque nocte proxima pregnans filium iniustum fudit iusto die. Duobus volutis annis exul dictus revertitur; occurrit infida coniux secum trahens puerulum. datis osculis maritus illi 'de quo', inquit, 'puerum istum habeas, die, aut extrema patieris.' At illa maritum timens dolos versat in omnia. 'mi,' tandem, 'mi coniux,' inquit, 'una vice in Alpibus nive sitiens , 68

30

35

45

50

55

extima sitim. inde ergo gravida istum puerum damnoso foetu heu gignebam.'

60

Anni post hec quinque transierant aut plus, et mercator vagus instauravit remos: ratim quassam reficit, ve1a alligat et nivis natum duxit secum.

65

Transfretato mari producebat natum et pro arrabone mercatori tradens centum libras accipit atque vendito infante dives revertitur. Ingressusque domum ad uxorem ait: 'consolare, coniux, consolare, cara: natum tuum perdidi, quem non ipsa tu me magis quidem dilexisti. ,69

75

80

85

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS'

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS'

Tempestate orta

Vir ait falsus : 'fui translatus in templum celi Christumque vidi letum sedentem et comedentem.

nos ventosus furor in vadosas sirtes nimis fessos egit, et nos omnes graviter

lohannes baptista

torret sol, at ille nivis natus liquescebat.'

9S

vocatis sanctis. '

porrexit cunctis

'prudenter egit

Christus, lohannem

Suevus coniu gem

quoniam vinum

deluserat;

liquefecit.

H antistes, quendam ERIGER, urbis

qui ad infernum

lode cum multas

Maguntiacensis

vidit prophetam, se dixit raptum. referret causas,

subiunxit totum

esse infernum

accintum densis

undique silvis.

Heriger illi ridens respondit : 'meum subulcum illic ad pastum nolo cum macris

mittere porcis.'

ponens pincernam,

non bibit unquam.'

100

'Mendax probaris,

cum Petrum dicis

illic magistrum

esse cocorum,

est quia summi

ianitor celi.

Honore quali

I2I (3) The Man who had been to Hell and Heaven

erat pincerna pocula vini

Heriger !Ut:

Sic perfidam

sic fraus fraudem vicerat: nam quem genuit nix, recte hunc sol

atque predari

10

habuit ibi ?

te Deus celi ubi sedisti ?

volo, ut narres,

quid manducasses.'

Respondit homo:

'angulo uno

partem pulmonis

furabar cocis. atque recessi. '

hoc manducavi

30

Heriger illum iussit ad palum loris ligari scopisque cedi, sermone duro

hunc arguendo:

'Si te ad suum

invitet pastum

Christus, ut secum cave ne furtum

capias cibum, facias spurcum.'

35

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS'

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS'

I22

'

'lam nunc veni, soror electa et pre cunctis mihi dilecta, lux mee clara pupille parsque maior anime mee.' 'Ego fui sola in silva et dilexi loca secreta; frequenter effugi tumultum et vitavi populum multum.' 'lam nix glaciesque liquescit, folium et herba virescit; philomela iam cantat in alto: ardet amor cordis in antro. Karissima, noli tardare ; studeamus nos nunc amare : sine te non potero vivere ; iam decet amorem perficere. Quid iuvat diferre, electa, que sunt tamen post facienda ? fac cito quod eris factura, in me non est aliqua mora.'

(4) Invitatio amicae AM, dulcis amica, venito

I quam sicut cor meum diligo:

intra in cubiculum meum ornamentis cunctis onustum.

Ibi sunt sedilia strata atque velis domus ornata, fioresque in domo sparguntur herbeque fragrantes miscentur. Est ibi mensa apposita universis cibis onusta; ibi darum vinum abundat et quicquid te, cara, delectat. Ibi sonant dulces symphonie, infiantur et altius tibie ; ibi puer et docta puella pangunt tibi carmina bella. Hic cum plectro citharam tangit, illa melos cum lyra pangit; portantque ministri pateras pigmentatis poculis plenas.' 'Non me iuvat tantum convivium quantum post dulce colloquium, nec rerum tantarum ubertas ut dilecta familiaritas.' 1 72-

5

10

15

I23

zs

30

35

(S) Verna feminae suspiria VIS exsurgit zephirus,

zo

E et sol procedit tepidus,

iam terra sinus aperit, dulcore suo diffiuit. Ver purpuratum exiit, ornatus suos induit, aspergit terram fioribus, ligna silvarum frondibus. 1 73

5

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS'

FROM THE 'CAMBRIDGE SONGS'

Struunt lustra quadrupedes et duIces nidos volucres, inter ligna florentia sua decantant gaudia. Quod oculis dum video et auribus dum audio, heu pro tantis gaudiis tantis inflor suspiriis. Cum mihi sola sedeo et hec rev61vens palleo, si forte capud sublevo, nec audio nec video. Tu saltim, veris gratia, exaudi et considera frondes, flores et gramina, nam mea languet anima.

Hic leta sedit philomela frondis; Iongum effundit sibilum per auras sollempne, milvus tremulaque voce aethera pulsat. Ad astra volans aquila, per agros alauda canit modulos quam plures; desursum vergit dissimili modo, dum terram tangit. Velox impulit iugiter hirundo, clangit coturnix, gracula resultat; ayes sic cuncte celebrant estivum undique carmen. Nulla inter ayes similis est api, que talem gerit tipum castitatis nisi que Christum baiulavit alvo inviolata.

10

IS

20

10

IS

20

FULBERT OF CHARTRES d. 1028

I24

I25

(6) Carmen Aestivum

ESTIUNT silve tenera ramorum Vvirgulta, suis onerata pomis, canunt de celsis sedibus palumbes carmina cunctis. Hic turtur gemit, resonat hic turdus, pangit hic priscus merulorum sonus; passer nec tacet, arripens garritu alta sub ulmis. 1 74-

5

Autobiographical Verses

E de pauperibus natum suscepit alendum T Christus, et immeritum sic enutrivit et auxit, ut collata tibi miretur munera mundus; nam puero faciles providit adesse magistros, et iuvenem perduxit ad hoc, ut episcopus esses. reges, pontifices, populi te magnificabant, servum censentes prudentem satque fidelem esse pii Domini, sed, proh dolor! ipse, nefande, prudens nec fidus fueras, ut res manifestat; 1 75

5

F ULBERT OF CHARTRES

F ULBERT O F CHARTRES

nam contra memorare pudet quam nequiter ipsum 10 laeseris et sanctos eius tua prava tuentes ; quae vix ulla satis possunt tormenta piare. praestolatur adhuc Dominus tamen ille benignus et te vivere perpetitur, si forte resciscens segnetiem zelo perimas meritoque reatum. IS virtus est Domino parendi firma voluntas, virtus est medium retinendi accepta voluntas.

I26

The Nightingale in Springtime

Volitando scandit alta arborum cacumina, veris pro laetitia, gloriosa valde facta ac festiva natis gliscit sibilare carmina. Felix tempus, cui resultat talis consonantia ! utinam per duodena mensium curricula dulcis philomela daret suae vocis organa ! tu parva, numquam cessa canere, avicula ! tuam decet symphoniam monochordi musica, quae tuas laudes frequentat voce diatonica. o

A UREA personet lira dara modulamina, n simplex chorda sit extensa voce quindenaria, primum sonum mese reddat lege ypodorica !

Sonos tuos vox non valet imitari lirica, quibus nescit consentire fistula clarisona, mira quia modularis melorum tripudia.

Philomelae demus laudes in voce organica, dulce melos decantantes, sicut docet musica, sine cuius arte vera nulla valent cantica.

Nolo, nolo, ut quiesca.$ temporis ad otia, sed ut laetos des concentus tua volo ligula, cuius laude memoreris in regum palatia.

5

Cedit auceps ad frondosa resonans umbracula, cedit cignus et suavis ipsius melodia, cedit tibi timpanistra et sonora tibia.

producuntur germina Cum telluris vere novo frondescunt et brachia, nemorosa circumcirca florida per gramina, flagrat odor quam suavis Hilarescit philomela dulcis vocis conscia et extendens modulando gutturis spiramina reddit voces ad aestivi temporis indicia. Instat nocti et diei voce sub dulcisona, soporatis dans quietem cantus per discrimina nec non pulchra viatori laboris solatia. Vocis eius pulchritudo, darior quam cithara, vincit omnes cantitando volucrum catervulas, modulis arbustula. implens silvas atque cuncta 176

10

IS

:to

30

3S

Quamvis enim videaris corpore praemodica, tamen te cuncti auscultant, nemo dat iuvamina, nisi solus rex coelestis, qui gubernat omnia. lam praeclara tibi satis dedimus obsequia, quae in voce sunt iocunda et in verbis rithmica, ad scholares et ad ludos digne congruentia.

40

Tempus adest, ut solvatur nostra vox harmonica, ne fatigent plectrum linguae cantionum taedia, et pigrescat auris prompta fidium ad crusmata. 4S 177

F ULBERT OF CHARTRES

FULBERT OF CHARTRES

unus in essentia, Trinus Deus in personis, sua sub dementia nos conservet et gubernet cum ipso in gloria. Amen. et regnare nos concedat

Salve, summe pater, fer et omnibus integram salutem, quicumque pacis diligunt quietem. at qui bella volimt, hos contere dextera potenti, tradens gehennae filios maligni.

Perses in a Horatian Measure

I27

S

ANCTUM simpliciter patrem cole, pauperum caterva, quantumque nosti, laudibus honora,

Ad normam redigit qui subdita saecla pravitati, potens novandi sicut et creandi.

u8

HORUS novae lerusaleI{l

S

Et grave damnate, longi tibi subvenit laboris opem ferendo pacis et quietis. lam proceres legum rationibus ante desueti, quae recta discunt strenue capessunt. Praedo manum cohibet furcae memor, et latrone coram inermis alte praecinit viator, Dente Saturnali restringitur evagata vitis cultuque tellus senta mansuescit. Gaudet lancea falx, gaudet spata devenire vomer, pax ditat imos, pauperat superhos. 178

Ye Choirs of New Jerusalem

10

C novam meli dulcedinem promat colens cum sobriis paschale festum gaudiis. Quo Christus, invictus leo, dracone surgens obruto, dum voce viva personat, a morte functos excitat. Quam devorarat improbus praedam refundit tartarus, captivitate libera legum sequuntur agmina.

IS

5

10

Triumphat ille sp1endide et dignus amplitudine, soli polique patriam unam fecit rempublicam. Ipsum canendo supplices regem precemur milites, ut in suo darissimo nos ordinet palatio. 1 79

zo

FULBERT OF CHARTRES

F ULBERT OF CHARTRES

Septem dies gramineo vix ibi durat pabulo, octava fames imperat ut ad sodalem redeat ;

Per saecla metae nescia patri supremo gloria honorque sit cum filio et spiritu paraclito.

I29

The Tale of Abbot John

Qui sero clausa ianua, tutus sedet in cellula cum minor voce debili 'frater,' appellat, 'aperi,

exemplo tamen habile; quod vobis dico rithmice.

Iohannes, opis indigus, notis assisti.t foribus: ne spernat tua pietas, quem redegit necessitas.'

N gestis patrum veterum I quoddam legi ridiculum,

Iohannes abbas, parvuhis slatura non virtutibus, ita maiori socio, quicum erat in heremo: 'Volo,' dicebat, 'vivere, secure sicut angelus, nee veste nee cibo frui qui laboretur manibus.' Respondit maior : 'moneo, ne sis incepti properus, frater, quod tibi postmodum sit non cepisse sacius.' At minor : 'qui non dimicat, non cadit neque superat.' ait et nudus heremum interiorem penetrat. 1 80

5

Respondit ille deintus: 'Iohannes, factus angelus, miratur celi cardines ; ultra nOll curat homines.' 10

15

20

Iohannes foris excubat, malamque noctem tolerat, et preter voluntariam hanc agit penitentiam.

Z5

30

35

40

Facto mane recipitur satisque verbis uritur; sed intentus ad crustula fert patienter omnia. Refocillatus Domino grates agit et. socio; dehinc rastellum brachiis tentat movere languidis. 181

45

AMARCIUS

FULBERT OF CHARTRES

Castigatus angustia de levitate nimia, cum angelus non potuit, vir bonus esse didicit.

50

AMARCIUS fI. C. I046

I30

iam qui dicet idem mihi, bubo scrofave fiet. si soleas quondam et phaleras in paupere tecto conpegi aut molles fiscellas vi mine lento, nunc mea me virtus et cista referta lucello extulit; absistat, cui populus al!Ja mapale dat fruticesque breves, quae pisa procurat, et omnis non bene vestitus, scabiosus, iners, strabo, varus.' haec novus aut paria his elato pectore iactat.

The nouveau riche

AM cum paupertas rebus plerumque secundis N pollet postque sagum lugubre prefulget in albis, cernere tedet humum priscamque reducere sortem infiaturque genas, ut onustae tubere turpi assurgunt scapulae, vel ut uncis unguibus olim haurit tabifiuum pellis lacerata liquorem aspiratque novo sanies exotica folli, aut ut caenosae brumali tempore lamae declivesque viae nimbo turgent tenebroso. et sublatus inops quivis haec corde volutat: 'hem, quis ego sum ! quisve mihi par? hercule nullus ! namque fruor simila plus Caucasea nive cana, nec porro cogor gingivas urere, quippe cui passer visco capiturque timallus ab hamo. stragula palla mihi est'et iuncto purpura cocco: quid dubitem tortos cidari cohibere capillos, aut cur me nitidus non cingat balteus auro? nam et totum corpus gemmis velare coruscis et margaritis possum, mihi si placet illud: si ut magnos gestat me reda Quirites. hactenus indulsi nec vindice dente remordi, si quis "rauce culix" dixit mihi, "fetide cimex." libet,

182

30

ANONYMOUS c. 1050

13I 5

Ruodlieh plays Chess with the King

DEX poscens tabulam iubet opponi sibi sellam et me contra se iubet in fulchro residere, ut secum ludam, quod ego nimium renuebam dicens 'terribile, miserum conludere rege'; et dum me vidi sibi non audere reniti, ludere laudavi cupiens ab eo superari, 'vinci de rege' dicens 'quid obest miserum me? sed timeo, domine, quod mox irasceris in me, si fortuna iuvet, mihi quod victoria constet.' rex subridendo dixit velut atque iocando: 'non opus est, care, super hac re quid vereare; si nunquam vincam, commocior haut ego fiam; sed quam districte noscas ludas volo cum me, nam quos ignotos facies volo discere tractus.' statim rex et ego studiose traximus ambo, IS et, sibi gratia sit, mihi ter victoria cessit, multis principibus nimis id mirantibus eius. .n..

5

10

10

IS

1.0

183

WIPO

Agnus redemit oves: Christus innocens patri reconciliavit peccatores.

FROUMOND OF TEGERNSEE ft. 1050

I32

Epitaph /or his Mother

Mars et vita duello confiixere mirando, dux vitae mortuus regnat vivus.

C?C silicum tumuIo iacet Ilisa c

rpor functa; , litera si abfuerit, quam simmam Grecia dicit, Ilia nomen erit, ut genus edocuit. funeris obsequium post multos huic facit annos filius ecce suus Frouroundus monachus. Dulichium genuit patres et Troia priores: cui locus hoc corpus hic tegit exiguus. nominis hanc formam fecit gens esse secundam. sic posuit terris, quas superat reliquis. litera, quam cernis, petit, ut precibus memoreris corporis atque animae, quo maneat requie. mente revolve simul, quod tu peregrinus et exul hic iaceas terris expulsus propriis. quapropter pariter, rogo, poscas cum prece, frater, � sibi perpetuam nunc tribuat p-atriam . et nos cum venia simili perducat ad astra qui mortem superat et bona cuncta parat. tercia namque dies Octobris ad usque Kalendas abstulit e saeclis reddidit et superis. : � . . quod SIbI . . VIta H lnVIda. mors rapuIt, fuit.

_

5

5

10

Dic nobis Maria 'quid vidisti in via ?' 'sepulchrum Christi viventis et gloriam vidi resurgentis : Angelicos testes sudarium et vestes. surrexit Christus spes mea, praecedet suos in Galilaea.'

10

Credendum est magis soli Mariae veraci quam Iudaeorum turbae fallaci.

:lO

Scimus Christum surrexisse a mortuis vere ; tu nobis, victor rex, miserere ! PETER DAMIANI

WIPO

d. 1072 d. 1050

I33

Easter Sequence

V immolent Christiani.

ICTIMAE paschali laudes 1 8+

I34

De die mortis

. RA VI me terrore pulsas, -vitae dies ultima, G maeret cor, solvuntur renes, laesa tremunt viscera, tui speciem dum sibi mens depingit anxia. 185

PETER DAMIANI

PETER DAMIANI

Quis enim pavendum illud explicet spectaculum, cum dimenso vitae cursu carnis aegrae nexibus anima luctatur solvi propinquans ad exitum ?

s

quam torva bellatorum Inonstra sunt feralium ! taetri, truces, truculenti, flammas effiant naribus, dracontea tument colla, virus stillant faucibu8. o

Perit sensus, lingua riget, resolvuntur oculi, pectus palpitat, anhelat raucum guttur hominis, stupent membra, pallent ora, decor abit corporis. Ecce, diversorum partes confluunt spirituum, hinc angelicae virtutes, illinc turba daemonum, illi propius accedunt, quos invitat meritum. Praesto sunt et cogitatus, verba, cursus, opera, et prae oculis nolentis glomerantur omnia, illuc tendat, huc se vertat, coram videt posita.

10

IS

Nam hic incentores gulae, illic avaritiae, alibi fautores irae, alibi superbiae, vitii cuiusque globus Suas parat acies. 1 86

Quaeso, Christe, rex invicte, tu succurre misero sub extremae sortis hora, cum iussus abiero, nullum in me ius tyranno praebeatur impio.

+s

zo

I35

Utque mens in summae lucis gloriam sustollitur, aspernatur lutum carnis, quo mersa provolvitur, et ut carcerali nexu laetabunda solvitur. Sed egressa durum iter experitur anima, quam incursant furiosa dirae pestis agmina et diversa suis locis instruunt certamina.

35

Serpentinis armant spiris manus doctas praeliis, his oppugnant adventantes telis velut ferreis, his quos attrahunt aeternis mancipant incendHs.

Cedat princeps tenebrarum, cedat pars tartarea; pastor, ovem iam redemptam tunc reduc ad patriam, ubi te videndi causa perfruar in saecula.

Torquet ipsa reum suum mordax conscientia, . plorat acta corrigendi defluxisse tempora; plena luctu caret fructu sera paenitentia. Falsa tunc dulcedo carnis in amarum vertitur, quando brevem voluptatem perpes poena sequitur, iam quod magnum credebatur nil fuisse cernitur.

lam si cedat una turma, mox insurgit altera, omnis ars temptatur belli, omnis pugnae machina, ne ad hostium pudorem sic evadat anima.

The Glories of Paradise

AD perennis vitae fontem mens sitit nunc arida,

n claustra carnis praesto frangi clausa quaerit anima,

gliscit, ambit, eluctatur exsul frui patria. 25

30

Dum pressuris ac aerumnis se gemit obnoxiam, quam amisit, dum deliquit, contemplatur gloriam, praesens malum auget boni perditi memoriam. Nam quis promat, summae pacis quanta sit laetitia, ubi vivis margaritis surgunt aedificia, auro celsa micant tecta, radiant triclinia ? 1 87

s

PETER DAMIANI

Solis gemmis pretiosis haec structura nectitur" auro m\1ndo tamquam vitro urbis via sternitur, abest limus, deest fimus, lues nulla cernitur. Hiems horrens, aestus torrens illic numquam saeviunt, flos perpetuus rosarum ver agit perpetuum, candent lilia, rubescit crocus, sudat balsamum.

PETER DAMIANI 10

15

Virent prata, vernant sata, rivi mellis inHuunt, pigmentorum spirat odor liquor et aromatum, pendent poma Horidorum non lapsura nemorum. Non alternat luna .vices, sol vel cursus siderum, agnus est felicis urbis lumen inocciduum, nox et tempus desunt, aevum diem fert continuum.

His mortalibus exuti repetunt originem et praesentem veritatis contemplantur speciem, hinc vitalem vivi fontis hauriunt dulcedinem.

zo

z5

30

188

35

40

45

Avidi et semper pleni, quoo habent desiderant, non satietas fastidit, neque fames cruciat, inhiantes semper edunt et edentes inhiant. Novas semper harmonias vox meloda concrepat, et in iubilum prolata mulcent aures organa, digna, per quem sunt victores, regi dant praeconia.

50

Felix caeli quae praesentem regem cernit anima et sub se spectat alterni orbis volvi machinam, solem, lunam et globosa bini cursus sidera. Christe, palma bellatorum, hoc in municipium introduc me post solutum militare cingulum, fac consortem donativi beatorum civium.

lode statum semper idem exsistendi capiunt: clari, vividi, iucundi, nullis patent casibus ; absunt morbi semper sanis, senectus iuvenibus. Hinc perenne tenent esse, nam transire transiit, inde virent, vigent, Horent, corruptela corruit, immortalitatis vigor mortis ius absorbuit.

Licet cuique sit diversum pro labore ptaemium, caritas hoc suum facit quod amat in altero, proprium sic singulorum fit commune omnium. Ubi corpus, illic iure congregantur aquilae, quo cum angelis et silnctae recreantur animae, uno pane vivunt cives utriusque patriae.

Nam et sancti quique velut sol praeclarus rutilant, post triumphum coronati mutuo coniubilant et prostrati pugnas hostis iam securi numerant. Omni labe defaecati carnis bella nesciunt, caro facta spiritalis et mens unum sentiunt, pace multa perfruentes scandalum non perferunt.

Qui scientem cuncta sciunt, quid nescire nequeunt; nam et pectoris arcana penetrant alterutrum, unum volunt, unum nolunt, unitas est mentium.

Praebe vires inexhausto laboranti proelio nee quietem post procinctum deneges emerito, teque merear potiri sine fine praemio. 189

55

60

PETER DAMIANI

WIDO

I36 Two Epitrams on Archdeacon Hildebrand (g) pgpgm rite cola APAM rite colo, sed te prostratus adoro: tu facis hunc dominum ; te facit iste deum.

P V

(6) J'irurt vis IVERE vis Romae, dara depromite voce: plus domino pa,pae quam domno pareo papae. ANONYMOUS c. 1080

I37

Lament for Troy ERGAMA Here volo, fato Danais data solo;

P solo capta dolo, capta redacta solo.

ex Helicone sona, quae prima tenes Helicona, et metra me dona promere posse bona.! est Paris absque pare. quaerit, videt, audet amare, 5 audet tentare furta, pericla, mare ; vadit et accedit, dam tollit damque recedit. nauta solo cedit, fit fuga, praedo redit. tuta libido maris dat thura libidinis aris, 10 civibus ignaris quod parat arma Paris. post cursus Helenae cu rrunt Larisssa, Mycenae, mille rates plenae fortibus, absque sene. exsuperare ratus viduatorem viduatus, foedere nudatus foederat ense latus. Graeco ductori prohibet dolor esse timori IS pro consorte thori vivere sive mori. 190

c. 1080

lnvitatio '

ISTE, puella, gradum per amoenum postulo Padum

S et per aquas alias tarn cito ne salias.

siste, puella, precor per terram, quaeso, per aequor ; si loqueris soli, nil patiere doli. vestitus, cultus, pulcher super omnia vultus te generis dari cornprobat ore pari. ex stellis frontis pares germana Phetontis" luno tibi cedit, de love quando redit. die, die prudentes qui te genuere parentes et generis ritum die patriaeque situm.' non stupefacta parum reputans nimis istud amarum sic timet ipsa loqui sicut ab igne coqui. sprevit, vitavit, capilt indinando negavit, vix vocem rupit quam retinere cupit. 'si de prole voles, decorat me regia proles ; nobilis est mater, nobilis ipse pater. si proavos quaeris, dis vim fecisse videris, sanguine de quorum me sapit omne forum. ne super hoc erra, genuit me Troica terra, terra dicata deo nota parente meo. sed fugiens quendam cupientem figere mendam hunc circa fluvium floris amo studium . 'Lucifer ut stellis, sic es praelata puellis; in praelativis est tua forma nivis. constat et est darum: superas genus omne rosarum; sit iudex aequus, tu geris omne decus. dum Havos humeris crines sparsisse videris et pro velle iacis, me sine mente facis. •

.

.

5

10

IS

2.0

'

2. 5

ALPHANUS OF SALERNO

WIDO

cerni quando ainis frontem religamine crinis, haec etiam crebras luce fugat tenebras. sunt oculi digni gemini ceu lumina signi ; nulla supercilio pars datur in vicio. dona referre genae nostrae nequit usus avenae; lingua nequit vatum scribat ut omne datum. ad solis morem facies tua nacta colorem ; hanc quotiens videam, cogit ut astupeam. cum species oris rosei datur esse coloris, ni datur os ori, tunc datur esse mori, cum gula candescat super hancque monile rubescat, haec ego dum video, dulciter invideo.'

30

3S

40

ALPHANUS OF SALERNO d. 1085

I39

Ode 10 Archdeacon Hildebrand

Q

UANTA gloria publicam rem tuentibus indita saepe iam fuerit, tuam, Hildebrande, scientiam nec latere putavimus

Nec putamus. idem sacra et Latina refert via, illud et Capitolii culmen eximium, thronus pollens imperii, docet. Sed quid istius ardui te laboris et invidae

S

10

fraudis aut piget aut pudet ? id bonis etenim viris peste plus subita nocet. Virus invidiae latens rebus in miseris suam ponit invaletudinem, hisque, non aliis, necem et pericula conferet.

�o

Sic ut invidearis, et non ut invideas, decet te peritia, quem probi et boni facit unice compotem meriti sui. Omne iudicio tuo ius favet, sine quo mihi nemo propositi mei vel favoris inediam premiumve potest dare.

JO

Cordia eximius vigor, vita nobilis, optimas res secuta, probant quidem iuris ingenium, modo cuius artibus uteris.

3S

Est quibus caput urbium Roma, iustior et prope totus orbis, eos timet saeva barbaries adhuc, clara stemmate regio. 1 93

ALPHANUS OF SALERNO

ALPHANUS OF SALERNO

His et archiapostoli fervido gladio Petri frange robur et impetus illius, vetus ut iugum usque sentiat ultimum. Quanta vis anathematis ! quicquid et Marius prius quodque Iulius egerant maxima nece militum, voce tu modica facis. Roma quid Scipionibus ceterisque Quiritibus debuit mage quam tibi, cuius est studiis suae nacta iura potentiae ? Qui probe, quoniam satis multa contulerant bona patriae, perhibentur et pace perpetua frui lucis et regionibus. Te quidem, potioribus praeditum meritis, manet gloriosa perenniter vita, civibus ut tuis compareris apostolis.

1 94-

I4 ° 4-5

An Ode to his .Toung Friend Transmundus RANSMUNDUM metrica laude, sorores,

Tdignum, dulce melos fingere doctae, ut vos voce quidem vultis acuta, vel Phoebi cithara dicite dulci.

50

55

60

Hie Aristotelis philosophiae versutas hereses atque Platonis fastus eloquii, mense per annum uno paene studens, arte refutat. Qua non Attica dat vincere norma, sed Tetina palus, noxia semper crudis cardiacis, utericisque, et splenis vitio vindice passis, Deridet studium saepe decenne, et quando libet, hoc monte relicto, laetus tendit eo tempore veris causa tam citius multa sciendi. Fertur corde tenus sic homilias quadraginta legens scire, sed illic ; nam post tot reditus, muneris huius expers prorsus adest, utpote pridem.

65

Versus tam bene scit Virgilianos discens a puero, quam bene novit quos irata libros igne Sibylla combussit, quod eos renuit emptor. 1 95

5

10

15

2.0

ALPHANUS OF SALERNO

RAOUL OF LA TOURTE

Tales grammaticos mittit Aternus. hie oblivio sic iuncta perosi moris philosophos praebet inertes. felices, quibus haec cognita non est ! Si, Transmunde, mihi credis amice, his uti studjis desine tandem, fac cures monachi scire professum, ut vere sapiens esse puteris.

30

AIMAR BISHOP OF LE PUY

I4I

c. 1087

Sa/vc, regina regina misericordiae, SALVE, vita, dulcedo et spes nostra, salve !

ad te clamamus exsules filii Evae, ad te suspiramus gementes et flentes in hac lacrimarum valle. eia ergo, advocata nostra, illos tuos misericordes oculos ad nos converte et Iesum, benedictum fructum ventris tui, nobis post hoc exsilium ostende, o clemens, 0 pia, o dulcis Maria.

5

10

RAOUL OF LA TOURTE

A Poet's Lament

ft.

c. 1090

nulla feret iambus tibi praemia, nulla trocheus, hircus nee tragicis iam datur ipse metris ; aspis ut obcludit, quam Marsus praecinit, aures, aures claudit et is qui dare quid poterit. sin minus urbani scurrae consueta sequaris, qui non delectat sed tenet atque gravat, si quae protuleris minus esse decentia sentis, audiat ut vulgus voce petes tremula, nee tamen adtendet recitantem, ni feriato pectore nulla iecur extera cura premat. eximium vatem si nasci forte Maronem hoc aevo dederat prospera stella Venus, eiu8 iocundo si convenisset in astro tota favens genesis, cum love Mercurius, ipse suis adsit comitatus si Maro Musis, pallida ieiunis faucibus ora gerat, nee solum macra qua scribat egebit aluta, caerula vix mandet cui rude carmen erit. scribere munificis impulsos esse patronis contendunt vates, de quibus unus is est Mantua de laetis quem Romam miserat agris, regia quem recipit curia rure saturn, factus et iste viris carissimus est generosis et Maecenati, Pollio necne tibi ; Caesar agros et opes et clari culmen honoris, par foret illustri cuilibet ut, tribuit. quid Flaccus libertino genitore creatus: num rus irriguum Bandusio meruit ?

V seu mavis elegis, munera nemo dabit;

ERSIBUS heroicis si carmen scribere gliscis, 1 96

1 97

5

10

15

�o

�5

30

PETER OF SAINTES

THEODORICH OF ST. TROND

Early 12th cent. 12th cent.

I43 '

On the Death of his Little Dog

LETE, canes, si fiere vacat, si fiere valetis ; fiete, canes: catulus mortuus est Pitulus.' 'mortuus est Pitulus, Pitulus quis ?' 'plus cane dignus.' 'quis Pitulus ?' 'domini cura dolorque sui. non canis Albanus, nec erat canis ille Molossus 5 sed canis exiguus, sed brevis et catulus. quinquennis fuerat; si bis foret ille decennis, usque putes catulum, cum videas, modicum. muri Pannonico vix aequus corpore toto 10 qui non tam muri quam similis lepori. albicolor nigris faciem gemmabat ocellis.' 'unde genus ?' 'mater Fresia, Freso pater.' 'quae vires ?' 'parvae, satis illo corpore dignae, ingentes animi robore dissimili.' 'quid fuit officium ? numquid fuit utile vel non ?' IS 'ut parvum magnus diligeret dominus. hoc fuit officium, domino praeludere tantum.' 'quae fuit utilitas ?' 'non nisi risus erat.'

F

qualis eras, dilecte canis, ridende dolende, risus eras vivens, mortuus ecce dolor. quisquis te vidit, quisquis te novit, amavit et dolet exitio nunc, miserande, tuo.

20

I44

The Fall of Tray IRIBUS, arte, minis Danaum data Troia ruinis

V annis bis quinis fit rogus atque cinis:

urbs bona-nunc dumi-vi fiammae, turbine fumi, non ita consumi digna, resedit humi ; nutu Iunonis et iniqui fraude Sinonis S clamque datis donis exspoliata bonis . . . . Priamidis lacerae regumque domus cecidere ; turres innumerae nunc ubi ? sub cinere. Palladis armigerae quo templa domusque fuere, 10 extendunt hederae brachia, lustra ferae. raptu Tyndaridis furor est accensus Atridis, bellaque Dardanidis movit amor Paridis: pellicis obscenae commovit forma Lacaenae in scelus efFrene pectora Troiugenae: sic facies Helenae fuit exitus urbis amoenaeIS crines, colla, genae cunctaque compta bene. quam facit audaces amor in sua damna procaces ! curas mordaces inhiat atque faces o res fatalis, fuit omnibus exitialis 20 talibus heu talis femina causa malls : digna perire mari potius fiammisque cremari quam tot privari luce ferisque dari quin res Idaeae pereant nequit ars Cytheraeae, nec domus Aeneae tuta favore deae, 25 nec regale decus vi posset frangere Graecus, sed dolus, atque secus moenia ductus equus: dumque Sinon orat veniam, dum verba colorat, solvitur, explorat claustra foresque forat; .

.

.

1 99

.

.

•

•

.

PETER OF SAINTES

quosque foris norat recipit, scelerique laborat: dum res explorat, moenia fiamma vorat. 30 postibus ablatis, custodibus et iugulatis, succubuit fatis urbs miseranda satis: urbs miseranda nimis, urbs dives rebus opimis, inelyta, sublimis, una fit ex minimis. . . . alter Homerus ero, vel eodem maior Homero, 35 tot elades numero scribere si potero. ut res deelarat, quae fundamenta locarat Phoebus et aptarat, moenia vomer arat; et fit opus clarum, quae rex fabricarat, aquarum, lustra leaenarum, silvaque tuta parum, 40 atria milvorum, locus et spelunca luporum; pascua sunt pecorum templa, theatra, forum. . . . dum sic Troia cadit tantae discrimine eladis, Aenea tradis teque ratemque vadis: te Venus huic moli subduxit, provida proli ; 45 huic domui soli nil nocuere doli. Hesperiae metas tibi longa spoponderat aetas ; te servat pietas, ut nova regna petas. vi tempestatis sociis tibi rarificatis eripuit fatis per freta longa satis: 50 egrediensque fretis, qua sedes parta quietis, cursibus expletis a sapiente petis. hospita Cumanis, impulsibus acta profanis, debita Troianis fata, Sibylla, canis­ quanta parent Rutuli, quae gloria surgat Iuli, 55 qui regum tituli regnaque, qui populi. ergo donata 8pe firmus, fidus Achate, Hesperiae latae tendis in arva rate : pIurima bella geris, tibi dum loca debita quaeris, 60 sed fretus superis obvia quaeque teris: 200

PETER OF SAINTES

Turnus ut elatus tibi fata tuisque minatus occubuit stratus, dum fodis ense latus, pro qua certatur tibi regia virgo dicatur, paxque reformatur dum tibi nupta datur. hinc processerunt qui Romam constituerunt, qui, dum bella gerunt, fortia quaeque terunt, et sibi fecerunt nomen, quod in astra tulerunt, ut, qui scripserunt pristina gesta, ferunt. Romaque turrigerum caput effert, maxima rerum, tarn dono superum quam studiis procerum. sic ex Aenea crescunt Romana trophaea. sic gens Romulea surgit ab Hectorea.

REGINALD

65

'JO

OF CANTERBURY d. after II 09

I45 Malchus Prays to his Guardian Angel j\NGELE, qui meus es custos pietate superna,

I'l.. me tibi commissum serva, tueare, guberna;

terge meam mentem vitiis et labe veterna assiduusque comes mihi sis vitaeque lucerna.

Angele, fide comes, sapiens, venerande, benigne, me movet et turbat mortis formido malignae intentatque mihi poenas et tartara digne, tu succurre, precor, barathri ne mergar in igne. Angele, confiteor, quia saepe fidem violavi spiritibusque malis numeroso crimine favi et praecepta Dei non, sicut oportet, amavi, proh dolor, et Christum prave vivendo negavi. 201

5

10

REGINALD OF CANTERBURY

REGINALD OF CANTERBURY

Angele, quando meos actus per singula tango meque reum mortis video, per singula plango, ora rigo lacrimis, mentem cruciatibus ango; his me solve malis, et laudes votaque pango.

IS

Angele, me iugi tua salvet cura rogatu, ne pro multimodo peream damnerque reatu, me de terribili tua liberet ars cruciatu, dignus ut angelica possim fieri comitatu.

20

Angele, qui nosti, quae sunt in fine futura, qui medicus meus es, mea spes, mea vulnera cura, vulnera, mens quibus est, nisi cures me, peritura; ergo mei cordis fac sint penetralia pura.

I46

Q

VOT sunt horlte et quot morae,

Quot sunt montes et quot fontes et quot ignes aetheris, quot sunt apes et quot dapes et quot ayes aeris, quot sunt metus et quot fletus, quot labores miseris ; 202

Quot sunt leges et quot greges et quot frondes arborum, quot sunt valles et quot calles et quot umbrae nemorum, quot sunt manes et quot canes et momenta temporum ; Quot sunt formae et quot normae, quot in terris homines, quot sunt luctus et quot Huctus, quot in mari turbines, quot sunt grues et quot sues et quot vitae ordines;

De quot quot et tot tot . quot annorum spatia, quot sunt laudes et quot fraudes, quot in caelis gaudia, quot sunt visus et quot risus quot virorum studia;

Quot sunt lares et quot pares, quot per mundum Humina, quot sunt boves et quot Oyes, quot in pratis gramina, quot sunt stillae et quot villae, quot villarum nomina; .

5

10

Quot sunt stellae et quot velle, quot in castris milites, quot sunt rura et quot iura, quot in orbe divites, quot sunt fures et quot mu res, quot in agris limites; Quot sunt patres et quot matres et quot matrum pueri, quot sunt rogi et quot logi, quot metrorum numeri, quot sunt poenae, quot catenae quot in orco miseri ; 203

IS

20

25

30

35

ANONYMOUS

REGINALD OF CANTERBURY

Quot sunt mores, quot colores et quot rerum species, quot sunt vites et quotJites, quot bellorum acies, quot sunt mortes et quot sortes, quot malorum rabies: Tot honores, tot favores et tot laudum titulos Malcho demus et cantemus dukes illi modulos, qui ut bonus sic patronus nos agnoscat famulos. Voce rauca scripsi pauca; Malche, grata sumito, meque Deo gratum mea tua prece facito. hic consisto, versu isto Malchi carmen limito.

45

50

55

60

Alpha Deus initium, sit finis et praemium. ANONYMOUS e. I I IO

Sequence for the Exaltation of the Holy Cross

�UDES crucis attollamus

nos qui crucis exsultamus speciali gloria. 204

5

Voci vita non discordet; cum vox vitam non remordet, dukis est symphonia.

U)

I47

Duke melos tangat caelos, duke lignum duki dignum credimus melodia.

Servi crucis crucem laudent, qui per crucem sibi gaudefl!: vitae dari munera. dicant omnes et dicant singuli: ave salus totius saeculi, arbor salutifera ! o quam felix, quam praeclara fuit haec salutis ara, ru bens agni sanguine, agni sine macula, qui mundavit saecula ab antiquo crimine !

10

15

20

Haec est scala peccatorum, per quam Christus, rex caelorum, ad se traxit omnia; Forma cuius hoc ostendit quae terrarum comprehendit quattuor confinia. 205

25

ANONYMOUS

ANONYMOUS

Non Bunt nova sacramenta. non recenter est inventa crucis haec religio:

Ista suos fortiores semper facit et victores. morbos sanat et languores. reprimit daemonia;

30

Ista dulces aquas fecit; per hanc silex aquas iecit Moysis officio. Nulla salus est in domo, nisi cruce munit homo superliminaria:

3S

Ligna legens in Sarepta spem salutis est adepta pauper muliercula: Sine lignis fidei nec lecythus olei valet, nec farinula.

Medicina christiana, salva sanos, aegros sana: quod non valet vis humana fit in tuo nomine. f5

In scripturis sub figuris ista latent, sed iam patent crucis beneficia; Reges credunt, hostes cedunt; sola cruce Christo duce, unus fugat milia. z06

Dat captivis libertatem, vitae confert novitatem, ad antiquam dignitatem crux reduxit omnia. o crux, lignum triumphale. vera mundi salus, vale ! inter ligna nullum tale fronde, flore, germine;

Neque sensit gladium, nec amisit filium, quisquis egit talia.

50

55

60

65

Assistentes crucis laudi, consecrator crucis, audi, atque servos tuae crucis post hanc vitam verae lucis transfer ad palatia; Quos tormento vis servire, fac tormenta non sentire; sed cum dies erit irae, z07

75

ANONYMOUS

PETRUS PICTOR

nobis confer et largire sempiterna gaudia. SIGEBERT OF GEMBLOUX d. 1 I I2

Virginalis sancta frequentia INC virginalis sancta frequentia,

H Gertrudis, Agnes, Prisca, Cecilia, Lucia, Petronilla, Tecla, Agatha, Barbara, Iuliana,

Multaeque, quarum nomina non lego aut lecta nunc his addere neglego, dignas Deo quas fecit esse integritas animae fidesque.

5

Tali magistra vel duce praevia abominantes terrea gaudia, in carne praeter carnis usum angelicam tenuere vitam.

10

d. I I23

Prayer to the Virgin Mary

maris, quae sola paris sine coniuge prolem, STELLA iustitiae clarum specie super omnia solem,

C. II20

The Praise of Flanders

LANDRIA, dulce solum, super omnes terra beata, 2.08

Flandria, si propero de laude tuoqu.e decore summa loqui, numero stellas studio leviore, et quamvis Cicero nostro sonet omnis in ore, non tamen enumero quanto sis plena valore. Flandria, fertilitas manet in te divitiarum, te facit utilitas patriam dominam patriarum, quam proba nobilitas regit et colit indigenarum.

ISO

PETRUS PICTOR

F tangis laude polum, duce magno glorificata.

10

MARBOD OF RENNES

Hae pervagantes prata recentia pro velle quaerunt serta decentia, rosas legentes passionis lilia vel violas amoris.

I49

Flandria, Gallorum decus et -fobur generale, et timor Anglorum, sceptrum petis imperiale. Flandria diva, paris reges magnos comitesque, cum ducibus claris claras dominas, equitesque. Flandria, Francorum regi Bertam sociasti, nee minus Anglorum regem Mathilda beasti. Flandria, regali de stirpe tua generatur hac, cui sponsali nexu Caesar sociatur. Flandria, reginam Danis cum laude dedisti, hanc ipsam dominam post Apuliae statuisti.

gemma decens, rosa nata recens, perfecta decore, mella cavia inclusa favis imitata sapore omnimodos tuus almus odos praecellit odores, exsuperat quos ver reserat tua gratia flores. corporeus te, casta, Deus conceptus inundat, exoriens, passus, moriens nos crimine mundat.

S

MARBOD OF RENNES

MARBOD OF RENNES

Mentis aniius tumultu, quae virtutum caret cultu, tristi corde, tristi vultu, preces fundo cum singultu. Cum singultu preces fundo, flecto genu, pectus tundo, ore loquens tremebundo ad te clamans de profundo: Iesu Christe, fili Dei, consubstantialis ei, factor noctis et diei, quaeso, miserere mei. Per parentis primae morsum lapsi sumus huc deorsum, gravant nobis culpae dorsum, quas commisimus seorsum. Per secundam genetricem, saeculi reparatricem, veterem converte vicem corpus lavans atque psychen. Sit laus Christo, nostro patri, sit laus suae sanctae matri, qui nos tueantur atri a suppliciis barathri.

ut miseros trahat ad superos, venit altus ad ima, eripitur, dum mors moritur, plasmatio prima. 10 eximium fuit hoc nimium tibi, sancta virago, virgineum quod per gremium patris exit imago. amplexus solet hic sexus sentire pudendos, ut paribus de seminibus queat edere flend05, tu vero praegnans utero servansque pudorem 15 producis Dominum lucis vitaeque datorem. luciferi mater pueri, te mundus adorat, te precibus, te carminibus devotus honorat. post Dominum tu spes hominum, quos conscia mordet mens sceleris, quae per Veneris contagia sordet. 20 supplicium post iudicium removeto gehennae, Elisios concede pios habitare perenne.

I5I

Prayer to God UM recordor, q anta cura

� C sum sectatus pentura et quam dura sub censura mors exercet sua iura,

In interiori meo, quod est parens soli Deo, dans rugitum sicut leo pro peccatis meis fleo. Cum recordor transiturum me per mortis iter durum et quid de me sit futurum post examen illud purum, 210

5

I52

Hymn on St. Mary Magdalene MNES immundi, currite,

10

O fons patet indulgentiae, nullus desperet veniam, qui servat paenitentiam. 211

15

20

25

35

MARBOD OF RENNES

MARBOD OF RENNES

Exemplum Dei filius ostendit peccatoribus, Mariam, vas spurcitiae, septeno plenam daemone, Qua quondam nulla turpior, qua nunc vix ulla sanctior, quae Christi pedes abluit, sed mox et caput imbuit. Abhorret Christus neminem, Deus non spernit hominem, agamus illi gratias pias fundendo lacrimas. Pedes, quos nudat Dominus, tergamus nostris crinibus, superfluis ex opibus ministremus pauperibus.

5

Sit laus patri ingenito et eius unigenito cum spiritu paraclito nec nato nec ingenito. 2. 1 :&

The Pleasures of Country Life ORIBUS esse, feris prohibet me gratia veris,

M et formam mentis mihi mutuor ex eIementis ; 10

IS

2.0

Augebit nobis gratiam, qui praestat indulgentiam, ut nostra ex fragrantia redoleat ecclesia. Peccatrix haec sanctissima nostra propulset crimina, eius nobis oratio sit virtutum largitio.

I53

2. 5

ipsi naturae congratulor, ut puto, iure. distingunt flores diversi mille colores. gramineum vellus superinduit sibi tellus. fronde virere nemus et fructificare videmus. aurioli, merulae, graculi, pici, philomenae certant laude pari varios cantus modulari. nidus nonnullis stat in arbore, non sine pullis, et latet in dumis nova progenies sine plumis. egrediente rosa viridaria sunt speciosa; adiungas istis campum qui canet aristis, adiungas vites, uvas quoque, postmodo nuces. annumerare queas nuruum matrumque choreas, et ludos iuvenum, festumque diemque serenum. qui tot pulchra videt, nisi flectitur, et nisi ridet, intractabiIis est, et in eius pectore lis est. qui speciem t�rrae non vult cum laude referte, invidet auctori, cuius subservit honori bruma rigens, aestas, autumnus, veris honestas.

5

10

IS

2.0

BAUDRI OF BOURGUEIL d. 1 130

To Emma, a Nun: Country Pleasures and the Rustic Muse 30

NVENIES nullos flores in carmine nostro,

I flores urbani scilicet eIoquii,

rustica dicta mihi quia rusticus incola ruris, Magduni natus, incolo Burgulium; 2. 1 3

BAUDRI OF BOURGUEIL

Burg�lius locus est procul a Cicerone remotus, CUI plus caepe placet quam stilus et tabulae. attamen iste locus foret olim vatibus aptus, dum musae silvas solivagae colerent. nam prope prata virent illimibus humida rivis, prataque gramineo flore fovent oculos, et virides herbas lucus vicinus amoenat, quem concors avium garrulitas decorat. hie me solatur tantummodo Cambio noster cuius saepe undas intueor vitreas. sed vates silvas iamdudum deseruere quos urbis perimit deliciosus amor, et dolor est ingens quia vatum pectora frigent, et quia dignantur tecta subire ducum. est dolor et doleo quia gloria nulla poetis,